Hoàn thiện quản lý nguồn thu của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1- Bộ Quốc phòng

Nguyễn Hữu Tiệp

Nghiên cứu sinh, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

Tóm tắt

Quản lý nguồn thu tại các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 đóng vai trò rất quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp, khẳng định vai trò của quân đội trong tham gia phát triển kinh tế, kết hợp kinh tế với quốc phòng, khẳng định vai trò của quân đội trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế gắn với tiến bộ và công bằng xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Thông qua phân tích thực trạng quản lý nguồn thu của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1, bài viết đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý nguồn thu của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 trong thời gian tới.

Từ khoá: Nguồn thu, tài chính, quản lý nguồn thu, quản lý tài chính, đơn vị sự nghiệp, quân khu 1

Summary

Revenue management at public service units under Military Region 1 plays a crucial role in enhancing operational efficiency, affirming the military's role in economic development, integrating economic growth with national defense, and reinforcing its contribution to promoting inclusive and equitable economic progress. This effort supports the advancement of industrialization and modernization, aligned with the development of a socialist-oriented market economy. By analyzing the current state of revenue management at these units, the paper proposes several solutions to improve financial management in public service units under Military Region 1 in the coming period.

Keywords: Revenue, finance, revenue management, financial management, public service units, Military Region 1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Quản lý nguồn thu của đơn vị sự nghiệp là tổng thể các phương pháp, các hình thức và công cụ được đơn vị sự nghiệp vận dụng trong suốt quá trình quản lý nguồn thu nhằm đạt được những mục tiêu nhất định.

Quản lý nguồn thu tại các đơn vị sự nghiệp ở Việt Nam nhằm đảm bảo nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước nói chung, nâng cao chất lượng hoạt động của các đơn vị sự nghiệp nói riêng, thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế ở Việt Nam. Đồng thời, là biện pháp để phòng chống tham nhũng, lãng phí, sử dụng hiệu quả nguồn lực của Nhà nước và ngoài nhà nước để đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính công. Bài viết phân tích thực trạng quản lý nguồn thu của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý nguồn thu của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 - Bộ Quốc phòng trong thời gian tới.

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGUỒN THU CỦA CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP THUỘC QUÂN KHU 1

Năm 2020, Phòng Tài chính – Quân khu 1 đề ra chỉ tiêu tổng dự toán nguồn thu là 332,721 tỷ đồng, trong đó thu từ ngân sách nhà nước (NSNN) là 152,594 tỷ đồng. Đến năm 2021, tổng dự toán nguồn thu là 390,258 tỷ đồng. Năm 2022, phòng Tài chính – Quân khu 1 chỉ đặt ra tổng dự toán nguồn thu là 250, 947 tỷ đồng, nguyên nhân là do tác động của đại dịch Covid-19, các nguồn thu của đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Năm 2023, mục tiêu tổng dự toán nguồn thu là 254,008 tỷ đồng và năm 2024 là 260,017 tỷ đồng (trong đó nguồn thu từ NSNN là 153,515 tỷ đồng, nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp là 82,757 tỷ đồng, nguồn thu phí được để lại đơn vị sự nghiệp là 15,235 tỷ đồng, nguồn thu khác là 8,510 tỷ đồng).

Kết quả thực hiện dự toán nguồn thu theo các khoản mục tại các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1 như sau: Năm 2020, thu từ NSNN của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 đạt 158.527 triệu đồng (đạt 103,9% kế hoạch dự toán giao), thu từ hoạt động sự nghiệp đạt 158.782 triệu đồng (đạt 101,3% kế hoạch dự toán giao), thu từ phí được để lại đạt 15.838 triệu đồng (đạt 101.7% kế hoạch dự toán giao). Năm 2022, thu từ NSNN của các đơn vị sự nghiệp đạt 141.355 triệu đồng (đạt 101,6% kế hoạch dự toán giao), thu từ hoạt động của đơn vị sự nghiệp đạt 86.053 triệu đồng (đạt 96,6% kế hoạch dự toán giao), thu từ phí được để lại đạt 12.798 triệu đồng (đạt 88,6% kế hoạch dự toán giao), thu khác đạt 94,1% kế hoạch dự toán giao (7.750 triệu đồng). Có thể thấy rằng, năm 2022 do tác động của đại dịch Covid-19 và hoạt động tạm dừng tuyển sinh một số ngành học của Trường Cao đẳng nghề số 01 nên tỷ lệ hoàn thành dự toán đối với một số khoản mục của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 bị giảm xuống, điều này cũng đã được Quân khu 1 đề cập đến trong Báo cáo số 2588/BC-QK ngày 20/5/2023 của Quân khu 1 về kết quả hoạt động lao động sản xuất, xây dựng kinh tế năm 2022 và giao chỉ tiêu lao động sản xuất, xây dựng kinh tế năm 2023.

Năm 2024, thu từ NSNN của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 đạt 157.026 triệu đồng (đạt 102,3% kế hoạch dự toán giao), thu từ hoạt động sự nghiệp đạt 103,5% kế hoạch dự toán giao (85.681 triệu đồng) (Hình 1), thu từ phí được để lại đạt 16.085 triệu đồng và thu khác đạt 8.799 triệu đồng. Có thể thấy rằng, năm 2024 các khoản thu từ NSNN và ngoài NSNN của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 đều vượt chỉ tiêu dự toán giao.

Hình 1: Tỷ lệ thực hiện dự toán phân theo các khoản thu của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 giai đoạn 2020-2024

Nguồn: Phòng Tài chính – Quân khu 1

Tuy nhiên, trong giai đoạn 2020 – 2024, công tác quản lý nguồn thu của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 cũng bộc lộ một số hạn chế đó là:

Trong quá trình lập dự toán, các cơ quan đơn vị sự nghiệp chưa đánh giá hết bối cảnh, tình hình thực tế ảnh hưởng đến nguồn thu tại các đơn vị sự nghiệp Việc xác định các chỉ tiêu trong dự toán vẫn còn mang tính chủ quan, chưa phát huy tính dân chủ của các cơ quan, đơn vị trong xây dựng chỉ tiêu dự toán.

Khi dự toán được phê duyệt, Phòng Tài chính – Quân khu 1 chưa chỉ đạo kịp thời các đơn vị sự nghiệp nghiên cứu, quán triệt và tổ chức thực hiện. Trong dự toán cũng chưa xác định rõ cơ chế phối hợp giữa các bộ phận có liên quan trong việc thực hiện dự toán.

Năm 2021, cả 3 đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1 đều không hoàn thành mục tiêu dự toán đề ra. Trong quá trình tổ chức thu ở một số đơn vị sự nghiệp, vẫn còn để xảy ra hiện tượng thu sai khoản mục, chốn tránh nghĩa vụ nộp NSNN. Tinh thần, ý thức trách nhiệm của một số cán bộ nhân viên tổ chức thu chưa cao, năng lực và trình độ chuyên môn còn hạn chế.

Tổ chức bộ máy quản lý nguồn thu ở các đơn vị sự nghiệp vẫn chưa hoàn thiện. Hiện nay, bộ máy tổ chức quản lý thu tại các đơn vị sự nghiệp mới chỉ bao gồm cán bộ nhân viên làm công tác tài chính, chưa có sự tham gia của thanh tra viên từ văn phòng, cán bộ các phòng ban chức năng.

Một số đơn vị sự nghiệp còn chậm chễ trong xử lý hồ sơ quyết toán, thời gian quyết toán vượt quá quy định của Quân khu 1 và Bộ Quốc phòng

GẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGUỒN THU CỦA CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP TUỘC QUÂN KHU 1

Trong thời gian tới, để hoàn thiện quản lý nguồn thu của các đơn vị sự nghiệp thuộc Quân khu 1 - Bộ Quốc phòng, bài viết đề xuất một số giải pháp sau:

Một là, nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn và tinh thần trách nhiệm của chủ thể quản lý. Để thực hiện công việc quản lý và điều hành, đạt kết quả tốt trong công tác quản lý nguồn thu, đáp ứng với các yêu cầu ngày càng cao trong quá trình hoạt động của các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1, đội ngũ cán bộ công chức trong bộ máy quản lý cần có kiến thức sâu rộng về chuyên môn nghiệp vụ, có kỹ năng tổ chức và điều hành, tinh thần, trách nhiệm cao khi thực thi công việc. Trong thời gian tới, các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1 cần đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nhân viên làm công tác quản lý thu; sắp xếp những người có năng lực chuyên môn, có phẩm chất chính trị tốt vào những vị trí chủ chốt trong bộ máy quản lý thu.

Hai là, hoàn thiện và nâng cao hiệu quả của các công cụ quản lý. Các cơ chế, chính sách thu phù hợp với địa bàn trung du miền núi, phù hợp với từng đối tượng. Các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1 cần ban hành văn bản quy định phân cấp nguồn thu theo hướng tăng dần nguồn thu cho đơn vị cấp dưới (Ví dụ tại Bệnh viện Quân Y 110 và Bệnh viện Quân Y 91, cần tăng cường phân cấp nguồn thu cho các phòng, khoa chuyên môn). Nâng cao chất lượng thanh tra, kiểm tra từ khâu lập dự toán đến khâu quyết toán; thanh tra, kiểm tra chủ thể quản lý và sự tuân thủ của khách thể quản lý. Kế hoạch thu phải phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của địa bàn đóng quân của các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1; phù hợp với quy hoạch phát triển vùng, quy hoạch phát triển của Quân khu 1.

Ba là, đổi mới phương pháp quản lý. Hiện nay, các phương pháp quản lý đang được áp dụng như phương pháp hành chính, phương pháp kinh tế, phương pháp tổ chức, phương pháp thuyết phục. Trong các phương pháp này thì phương pháp kinh tế và phương pháp thuyết phục chưa được chú trọng và chưa phát huy được nhiều tác dụng đối với kết quả điều hành và thực thi. Do đó, Phương pháp kinh tế được đổi mới theo hướng tăng mức thưởng cho những người có thành tích trong công tác quản lý thu. Mức thưởng phải được xây dựng đủ để người thực thi có động lực hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Thuyết phục là hoạt động do các chủ thể quản lý tiến hành, thông qua tuyên truyền, giáo dục, giải thích, hướng dẫn, chứng minh... làm cho khách thể quản lý hiểu rõ và tự giác chấp hành các yêu cầu của chủ thể quản lý. Thời gian qua phương pháp thuyết phục chưa được triển khai sâu, rộng tại các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1. Vì vậy, trong thời gian tới cần triển khai sâu, rộng phương pháp này.

Tiếp tục cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính theo hướng hiện đại, công khai, minh bạch, giải quyết kịp thời vướng mắc phát sinh thuộc thẩm quyền liên quan đến thủ tục của các đơn vị sự nghiệp, chính sách thu phí, công tác quản lý thu phí, chế độ kế toán. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý thu phí, lệ phí, tăng cường cải cách thủ tục hành chính, quản lý nội bộ…Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách thu phí, lệ phí tại các đơn vị sự nghiệp, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, phòng chống gian lận trong nộp các khoản mục theo quy định.

Bốn là, hoàn thiện nội dung quản lý. Nội dung quản lý nguồn thu tại các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1 cần được hoàn thiện từ việc ban hành các văn bản pháp quy, tổ chức thực thi cho đến kiểm tra, giám sát quá trình thực thi đó. Về việc ban hành các văn bản pháp quy: Các văn bản pháp quy cần sớm được nghiên cứu sửa đổi khi không còn phù hợp với thực tiễn. Về thu, cần bao quát hết khoản thu theo quy định, tránh bỏ sót nguồn thu. Về lập dự toán: Lập dự toán thu trung hạn (3-5 năm). Trên cơ sở dự báo sát tình hình phát triển kinh tế - xã hội của địa bàn đóng quân và cả nước, tình hình biến động chính trị, kinh tế của thế giới, đánh giá và lập kế hoạch nguồn thu phù hợp. Về chấp hành dự toán: Đảm bảo huy động đầy đủ, kịp thời các nguồn thu, hạn chế tình trạng thất thu, giảm nợ thuế, đồng thời phải nuôi dưỡng nguồn thu. Các cơ quan, đơn vị cần phối hợp tích cực hơn trong công tác quản lý và điều hành thu. Về quyết toán nguồn thu: Đảm bảo đúng nội dung, mẫu biểu và thời gian theo qui định. Nâng cao chất lượng quyết toán nguồn thu. Trong kiểm tra, giám sát: Công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện ở tất cả các khâu của chu trình quản lý nguồn thu. Nâng cao chất lượng kiểm tra, giám sát, đạt mục tiêu của QLNN đối với nguồn thu của các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1.

Năm là, nâng cao vai trò lãnh đạo của cấp ủy, sự chỉ đạo của chỉ huy các cấp trong tổ chức quản lý, sử dụng và phát triển nguồn thu. Các cấp uỷ đảng và chỉ huy đóng vai trò chỉ đạo, tổ chức điều hành quá trình hoạch định và thực thi chính sách. Gắn việc hoàn thiện công tác quản lý nguồn thu với việc xây dựng đồng bộ thể chế tài chính vĩ mô phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm giải phóng, phát huy mọi tiềm năng và nguồn lực.

Sáu là, hoàn thiện công tác quản lý nguồn thu nhằm đảm bảo khai thác triệt để các nguồn thu hiện có, trên cơ sở khai thác mọi tiềm năng, thế mạnh, tính chủ động, sáng tạo ở các đơn vị sự nghiệp để phát triển nguồn thu một cách bền vững. Đồng thời với đó là việc sử dụng hợp lý, tiết kiệm, có hiệu quả các nguồn thu. Xây dựng được đội ngũ cán bộ quản lý tài chính ở các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Quân khu 1 – Bộ Quốc phòng theo hướng chuẩn hoá, vừa có nghiệp vụ quản lý, vừa có nghiệp vụ chuyên môn và trình độ tin học đáp ứng yêu cầu hiện đại hoá quản lý và kế toán ngân sách theo chương trình cải cách quản lý của Chính phủ, Bộ Tài chính và Bộ Quốc phòng./.

Tài liệu tham khảo

1. Chu Tuấn Anh (2021). Quản lý tài chính các cơ sở bồi dưỡng cán bộ ngành tài chính, Luận án tiến sĩ, Học viện Tài chính, Hà Nội.

2. Chu Thị Thủy Chung (2022). Phân cấp quản lý tài sản công tại cơ quan hành chính đơn vị sự nghiệp, Đề tài NCKH cấp Bộ, Bộ Tài chính.

3. Đặng Thành Dũng (2022). Cơ chế quản lý tài chính đối với giáo dục đại học công lập ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập và phát triển, Luận án tiến sĩ, Học viện Khoa học xã hội, Hà Nội.

4. Nguyễn Thị Lan Anh (2024). Hoàn thiện quy trình quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập trực thuộc sở y tế tỉnh Thái Nguyên, Tạp chí Nghiên cứu Tài chính kế toán, số 269, tr.59-63.

5. Ngô Thế Chi (2023). Tăng cường công cụ tài chính trong quản lý nguồn thu từ đất, Tạp chí Nghiên cứu Tài chính, số 4/2023, tr.5-10.