Binh sĩ Nga trên chiến tuyến (Ảnh: Sputnik).
Kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào tháng 2/2022, vùng Dnipropetrovsk - một khu vực chiến lược ở miền trung Ukraine, đã trở thành điểm nóng trong cuộc xung đột Nga-Ukraine.
Vào đầu tháng 6, các báo cáo gần đây cho thấy lực lượng Nga đã đạt được những bước tiến đáng kể, lần đầu tiên tiếp cận ranh giới hành chính phía Tây của Cộng hòa Nhân dân Donetsk tự xưng (DPR) và tiến về phía Dnipropetrovsk. Đây là một diễn biến mang tính bước ngoặt, đánh dấu sự mở rộng đáng kể của Nga trong khu vực Donbass; đặt ra thách thức lớn cho Ukraine trong việc duy trì phòng tuyến phía Nam và phía Đông.
Dnipropetrovsk không chỉ là trung tâm công nghiệp quan trọng mà còn là nút giao thông then chốt, kết nối các khu vực phía Đông và miền Trung Ukraine. Việc kiểm soát khu vực này giúp Nga cắt đứt các tuyến tiếp tế quan trọng của Ukraine, đặc biệt là tới thành phố Pokrovsk - một thành trì chiến lược ở tỉnh Donetsk.
Bộ Quốc phòng Nga ngày 11/6 thông báo rằng, các đơn vị của Lữ đoàn Bộ binh cơ giới số 55 của nước này đã đến ranh giới phía Tây Donetsk và tiếp tục tấn công dọc theo khu vực tỉnh Dnipropetrovsk, hiệp đồng với các đơn vị xung kích thuộc Sư đoàn Xe tăng Cận vệ số 90. Tuyên bố trên cho thấy quân đội Nga đang mở hai mũi tiến công đồng thời vào tỉnh Dnipropetrovsk có thể nhằm tăng tốc độ kiểm soát lãnh thổ và thiết lập vùng đệm bên ngoài tỉnh Donetsk.
Viện Nghiên cứu Chiến tranh (IWS), trụ sở ở Washington (Mỹ) đã đưa ra nhận định, quân đội Nga “có thể tổ chức tiến công tỉnh Dnipropetrovsk song song với nỗ lực kiểm soát toàn bộ Donetsk”; ghi nhận giao tranh giữa đơn vị pháo binh Ukraine với lực lượng xung kích bằng xe máy và xe địa hình của Nga từ Donetsk tiến vào Dnipropetrovsk. Các đơn vị đặc nhiệm Spetsnaz “Vega”, thuộc Lữ đoàn Đặc nhiệm Cận vệ số 24, cũng đã tham chiến ở khu vực ranh giới Donetsk - Dnipropetrovsk.
Vùng Dnipropetrovsk (Ảnh: NHK).
Mục tiêu chiến lược của Nga
Thứ nhất, thiết lập vùng đệm và kiểm soát tuyến giao thông. Theo thông báo từ Bộ Quốc phòng Nga ngày 8/6, một đơn vị xe tăng Nga đã tiến đến ranh giới phía Tây của DPR và đang phát triển thế tấn công về phía Dnipropetrovsk.
Chuyên gia quân sự Nga Igor Korotchenko, Tổng Biên tập Tạp chí Quốc phòng Quốc gia, nhận định, mục tiêu chính của Nga trong khu vực này là thiết lập “vùng đệm mới” nhằm bảo vệ các khu vực do Nga kiểm soát, đặc biệt là để ngăn chặn các cuộc đột nhập tương tự như chiến dịch của Ukraine tại Kursk vào tháng 8/2024.
Vùng đệm này không chỉ mang ý nghĩa phòng thủ mà còn có vai trò chiến lược trong kiểm soát các tuyến giao thông quan trọng. Theo Andriy Cherniak, quan chức tình báo quân sự Ukraine, Nga đang cố gắng cắt đứt các tuyến tiếp tế tới Pokrovsk bằng cách tiến từ phía Nam, tránh giao tranh trực tiếp trong các khu đô thị để giảm tổn thất. Việc kiểm soát đường cao tốc dẫn đến Dnipropetrovsk khiến lực lượng Ukraine ở Pokrovsk rơi vào thế bị bao vây, buộc họ phải phòng thủ từ hai hướng.
Chuyên gia Alexander Mercuris, nhà phân tích người Anh, nhấn mạnh nếu Nga tiến gần đến thành phố Dnipro - trung tâm hành chính của vùng Dnipropetrovsk, điều này có thể là “đòn chí mạng” đối với Ukraine. Ông nhận định, khu vực này rất quan trọng đối với Kiev, việc mất nó sẽ đánh dấu bước ngoặt lớn, khiến Ukraine khó tồn tại lâu dài trong cuộc chiến này.
Thứ hai, thử nghiệm Chiến thuật “nghìn vết cắt” và thích nghi với chiến tranh hiện đại. Một trong những điểm nổi bật trong chiến lược của Nga tại Dnipropetrovsk là việc áp dụng chiến thuật “nghìn vết cắt”, tập trung vào các cuộc tấn công phân tán bằng các nhóm bộ binh nhỏ, được hỗ trợ bởi pháo binh, máy bay không người lái (UAV).
Theo Michael Kofman, nhà nghiên cứu cấp cao tại Carnegie Endowment (Mỹ), chiến thuật này giúp Nga giảm thiểu tổn thất từ các cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine, vốn đã chứng minh hiệu quả trong việc phá hủy các phương tiện bọc thép lớn như xe tăng.
Cùng với đó, Nga cũng tăng cường sử dụng các hệ thống tác chiến điện tử (EW) và lựu đạn khói RDG-U để đối phó với các tên lửa dẫn đường chính xác và UAV của Ukraine. Theo Eurasian Times, lựu đạn RDG-U giúp lực lượng Nga tạo “màn khói ngụy trang”, khiến các vũ khí chính xác cao của Ukraine khó xác định mục tiêu.
Chuyên gia quân sự Vitaly Kiselev nhận định, Nga đang tập trung phát triển các giải pháp công nghệ tự chủ để giảm phụ thuộc vào linh kiện nước ngoài, đặc biệt trong bối cảnh các lệnh trừng phạt ngày càng siết chặt.
Thứ ba, tăng cường hỏa lực và không kích. Bên cạnh chiến thuật bộ binh, Nga còn triển khai các cuộc không kích và sử dụng tên lửa đạn đạo Iskander-M nhằm vào các cơ sở hạ tầng quân sự tại Ukraine. Ví dụ điển hình là cuộc tấn công vào căn cứ không quân Chuhuiv ở tỉnh Kharkiv, nơi Nga tuyên bố đã gây thiệt hại đáng kể.
Theo nguồn tin từ Cơ quan Tình báo Quân sự Ukraine (HUR), Nga có thể triển khai hơn 500 UAV tầm xa mỗi đêm để tấn công các mục tiêu chiến lược, làm suy yếu khả năng phòng thủ của Ukraine trước khi tiến quân. Nhà phân tích quốc phòng Joni Ascola từ Phần Lan cảnh báo việc Nga đẩy mạnh hiện đại hóa các máy bay chiến lược như Tu-160M và tích hợp tên lửa hành trình tầm xa như Kh-47M2 Kinzhal cho thấy Nga đang chuẩn bị cho một giai đoạn chiến tranh kéo dài, với trọng tâm là làm cạn kiệt nguồn lực của Ukraine.
Phản ứng của Ukraine và phương Tây
Đáp trả các động thái của Nga, Ukraine thực hiện chiến dịch tấn công đồng loạt vào các căn cứ quân sự của Nga. Đáng chú ý, Bộ Tổng Tham mưu quân đội Ukraine hôm 9/6 cho hay lực lượng đặc nhiệm và nhiều đơn vị vũ trang nước này đã tập kích sân bay Savasleyka ở tỉnh Nizhny Novgorod của Nga, nơi tiêm kích MiG-31K mang tên lửa siêu vượt âm Kinzhal thường xuyên cất cánh.
“Theo dữ liệu sơ bộ, hai máy bay đối phương đã bị đánh trúng, có thể là một tiêm kích MiG-31 và một chiếc Su-30 hoặc Su-34. Chúng tôi đang xác định kết quả”, cơ quan này cho hay. Bộ Tổng tham mưu quân đội Ukraine không tiết lộ phương thức tấn công, cũng như chưa đưa ra bằng chứng cho tuyên bố trên.
Tuy nhiên, theo chuyên gia Mark Cancian từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), mặc dù các chiến dịch của Ukraine gây thiệt hại đáng kể cho Nga, nhưng nó chưa đủ để thay đổi cục diện chiến trường, đặc biệt khi Nga vẫn duy trì ưu thế về nhân lực và hỏa lực. Ukraine hiện phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt binh sĩ và sự phụ thuộc ngày càng lớn vào viện trợ phương Tây, điều này làm suy giảm khả năng phản công trước đà tiến của Nga tại Dnipropetrovsk.
Sự trở lại Nhà Trắng của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm thay đổi đáng kể chính sách hỗ trợ của Mỹ đối với Ukraine. Theo CSIS, ông Trump đang tìm cách thúc đẩy thỏa thuận hòa bình, giảm sự can dự quân sự trực tiếp của Mỹ. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth tuyên bố Mỹ sẽ cắt giảm tài trợ quân sự cho Ukraine trong dự thảo ngân sách quốc phòng sắp tới. Điều này đặt Ukraine vào tình thế tiến thoái lưỡng nan, đặc biệt khi Nga đang gia tăng sức ép tại Dnipropetrovsk và Donbass.
Chuyên gia Carlo Masala cảnh báo sự giảm hỗ trợ từ Mỹ có thể gây sự chia rẽ NATO, khi các quốc gia châu Âu phụ thuộc vào năng lượng, thương mại với Nga sẽ khó duy trì sự đồng thuận trong hỗ trợ Ukraine. Tuy nhiên, cuộc tập trận Defender 25 của NATO tại Đông Nam Âu, với sự tham gia của 12.000 binh sĩ từ 19 quốc gia, cho thấy liên minh này đang điều chỉnh chiến lược để đối phó với các bài học từ chiến trường Ukraine, đặc biệt trong lĩnh vực tác chiến điện tử và phòng thủ UAV.
Hệ quả và triển vọng
Đối với Ukraine, việc Nga tiến vào Dnipropetrovsk đặt Ukraine vào tình thế nguy hiểm. Theo Strana.ua, nếu Nga kiểm soát được thành phố Dnipro, điều này sẽ là “thảm họa” với Ukraine trên toàn bộ mặt trận phía Nam.
Dnipropetrovsk là trung tâm công nghiệp sản xuất vũ khí; nơi tập trung nhiều cơ sở hạ tầng quân sự quan trọng. Mất khu vực này có thể làm suy yếu nghiêm trọng khả năng phòng thủ của Ukraine, đồng thời làm gia tăng áp lực lên Tổng thống Volodymyr Zelensky trong các cuộc đàm phán hòa bình sắp tới (dự kiến cuối tháng 6/2025 sẽ diễn ra vòng đàm phán thứ ba giữa Nga và Ukraine).
Các cuộc đàm phán giữa Nga và Ukraine tại Istanbul vào đầu tháng 6/2025 đã không đạt được tiến triển đáng kể, với Nga yêu cầu Ukraine rút quân khỏi các khu vực bị sáp nhập và giữ thế trung lập, trong khi Ukraine kiên quyết không từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO. Tuy nhiên, sự trở lại của Tổng thống Donald Trump và các tín hiệu từ Mỹ cho thấy một giải pháp hòa bình có thể được thúc đẩy trong tương lai gần.
Theo BBC, một kịch bản khả thi là Ukraine chấp nhận nhượng bộ một số lãnh thổ để đổi lấy sự đảm bảo an ninh từ NATO, mặc dù điều này vẫn còn gây tranh cãi.
Sự tiến quân của Nga vào Dnipropetrovsk không chỉ ảnh hưởng đến Ukraine mà còn làm gia tăng căng thẳng giữa Nga và NATO. Một quan chức tình báo Đức dự đoán, Nga có thể nhắm đến các nước Baltic sau khi xung đột Ukraine kết thúc, làm gia tăng nguy cơ đối đầu trực tiếp với NATO. Trong khi đó, sự hợp tác quân sự giữa Nga, Iran và Triều Tiên cho thấy Moscow đang xây dựng một liên minh để đối phó với các lệnh trừng phạt của Mỹ/phương Tây.
Giới chuyên gia nhận định, chiến lược của Nga tại Dnipropetrovsk là sự kết hợp giữa mục tiêu thiết lập vùng đệm, kiểm soát các tuyến giao thông chiến lược, và làm cạn kiệt nguồn lực của Ukraine thông qua chiến thuật “nghìn vết cắt” và hỏa lực áp đảo. Mặc dù đối mặt với các cuộc phản công táo bạo như chiến dịch “Mạng nhện” của Ukraine (ngày 1/6), Nga vẫn duy trì ưu thế về nhân lực và công nghệ quân sự. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào các đối tác như Iran và Triều Tiên, cùng với áp lực kinh tế từ các lệnh trừng phạt, đặt ra những thách thức dài hạn cho Moscow.
Đối với Ukraine, việc bảo vệ Dnipropetrovsk là “bài toán sống còn”, nhưng sự giảm hỗ trợ từ Mỹ và chia rẽ trong nội bộ khối NATO có thể khiến Kiev rơi vào thế bất lợi. Trong bối cảnh đó, các cuộc đàm phán hòa bình tại Istanbul và vai trò của các cường quốc như Mỹ sẽ quyết định tương lai của cuộc xung đột.
Dnipropetrovsk, với vị trí chiến lược và tầm quan trọng kinh tế, sẽ tiếp tục là “tâm điểm” của cuộc chiến, định hình cục diện địa chính trị khu vực trong những tháng tới.
