Israel mở rộng tấn công, Dải Gaza chìm trong lửa đạn

Hiện trường một khu vực thuộc bệnh viện Al-Ahli Arab Baptist ngày 13/4 sau khi bị Israel tấn công (Ảnh: Reuters).

Sau nhiều tuần đàm phán về việc gia hạn lệnh ngừng bắn (hết hiệu lực từ ngày 1/3) và trao đổi thêm con tin Israel với tù nhân Palestine nhưng không đạt được bước tiến, ngày 18/3, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) phát động chiến dịch "Sức mạnh và Thanh kiếm" không kích quy mô lớn vào một loạt mục tiêu Hamas ở Dải Gaza.

Từ ngày 19/3 đến nay, IDF tái triển khai chiến dịch tấn công trên bộ có mục tiêu tại nhiều khu vực ở Dải Gaza, đồng thời đã chiếm lại một phần khu vực quan trọng tại đây. Các cuộc tấn công vừa qua của IDF đã khiến hàng trăm người thiệt mạng, hàng nghìn người bị thương.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố cuộc tấn công mới sẽ tiếp tục được triển khai cho đến khi đạt được "chiến thắng hoàn toàn" trước Hamas và 59 con tin còn lại được trả tự do. Giới chức Israel tuyên bố phong tỏa trục đường Bắc -Nam chính của Dải Gaza trong quá trình nối lại chiến dịch trên bộ.

Trong khi đó, những ngày qua lực lượng Houthi ở Yemen cũng đã phóng nhiều tên lửa vào lãnh thổ Israel nhằm yểm trợ cho Hamas và đáp trả việc Tel Aviv mở lại chiến dịch tấn công vào Gaza. Ngày 20/3, Hamas bắt đầu phóng hàng loạt tên lửa vào Tel Aviv để đáp trả lại việc IDF khởi động lại các cuộc tấn công khiến cho tình hình Dải Gaza "nóng rẫy".

Việc Israel tái khởi động chiến tranh đã phá vỡ hoàn toàn thỏa thuận ngừng bắn trên Dải Gaza. Vậy đâu là nguyên nhân khiến cuộc chiến quay trở lại Gaza?

Vì sao Israel tấn công trở lại?

Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế Mỹ (CSIS) đánh giá, việc Israel tiếp tục các cuộc tấn công vào Gaza phản ánh sự hội tụ của một số xu hướng bao gồm tình  hình chính trị Israel, sự bền bỉ của Hamas, sự bất lực của cả Israel và Hamas trong việc thúc đẩy "ván cờ cuối" cho cuộc xung đột và sự ủng hộ ngầm của chính quyền Trump đối với hành động của Israel.

Thứ nhất, việc Israel tái khởi động chiến dịch tấn công vào Dải Gaza là do động lực chính trị trong nước thúc đẩy Thủ tướng Benjamin Netanyahu phải hành động để đổi lấy sự ủng hộ cần thiết của các nhóm cực hữu nhằm bảo vệ liên minh cầm quyền của ông trong tương lai gần.

Nhóm cực hữu ở Israel không ủng hộ lệnh ngừng bắn tại Dải Gaza vì coi đó là sự đầu hàng Hamas. Hồi tháng 1, Bộ trưởng An ninh Quốc gia Israel Itamar Ben-Gvir đã từ chức để phản đối thỏa thuận ngừng bắn với Hamas, còn Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich cũng đe dọa từ chức trừ phi ông Netanyahu cam kết quay trở lại chiến đấu nếu Hamas không bị lật đổ, thiết lập quyền kiểm soát lãnh thổ vĩnh viễn của Israel đối với Gaza và thực hiện các bước để khuyến khích người dân Gaza di cư.

Việc IDF tái khởi động chiến dịch tấn công Gaza đảm bảo sự tham gia liên tục của ông Smotrich vào chính phủ và đánh dấu sự trở lại của ông Ben-Gvir cũng như đảng Otzma Yehudit (Sức mạnh Do Thái) của ông trong liên minh cầm quyền của Thủ tướng Netanyahu.

Bên cạnh đó, chính phủ của Thủ tướng Netanyahu hiện đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức chính trị nội bộ nghiêm trọng bao gồm khủng hoảng về luật nghĩa vụ quân sự, tranh cãi về chấm dứt chiến tranh, ngân sách mới và một cuộc khủng hoảng lòng tin của các cựu quan chức đối với ông Netanyahu. Các chuyên gia đánh giá, việc tái khởi động chiến tranh sẽ tạo ra tình trạng khẩn cấp về an ninh quốc gia, làm giảm các chia rẽ và bất đồng nội bộ, dập tắt sự phản đối của phe cánh hữu đối với hành động của Thủ tướng và mang lại sự thống nhất cần thiết trong giai đoạn chính trị khó khăn này.

Thứ hai, việc Israel tái khởi động tấn công vào Dải Gaza là nhằm phản ứng trước sức mạnh và khả năng phục hồi của Hamas trong những tuần gần đây khi Hamas coi việc thả con tin đồng thời là cơ hội để tuyên truyền về nhóm này. Sự bền bỉ của Hamas được thể hiện qua các biểu ngữ tại các cuộc thả con tin có dòng chữ "Chúng ta là ngày mai" - làm nổi bật rằng cả Hamas và Israel đều không thể đưa ra một kết cục cho cuộc xung đột mà bên kia thấy có thể chấp nhận được.

Hơn nữa, mục tiêu cuối cùng của ông Netanyahu là tiêu diệt Hamas và mục tiêu này sẽ không đạt được nếu Israel tuân thủ lệnh ngừng bắn. Thủ tướng Netanyahu đã phát biểu rằng: "Israel sẽ chiến đấu. Chúng tôi sẽ đưa người dân của mình trở về nhà và chúng tôi sẽ tiêu diệt Hamas. Chúng tôi sẽ không ngừng lại cho đến khi đạt được tất cả các mục tiêu quan trọng này".

Ông Netanyahu đã bổ nhiệm ông Eyal Zamir làm Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Israel nhằm đạt được các mục tiêu này. Ông Zamir đã nhanh chóng tuyên bố có thể đánh bại Hamas trong vòng hai tháng thông qua các hoạt động trên bộ.

Thứ ba, việc tái khởi động cuộc chiến cho thấy Israel khá "tự tin" với sự hậu thuẫn từ phía chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ngày 20/3, phát ngôn viên Nhà Trắng Karoline Leavitt nói rằng, Tổng thống Trump "hoàn toàn ủng hộ Israel" và những hành động mà Israel triển khai trong những ngày gần đây. Trước đó, ông Trump đã công khai cảnh báo rằng Hamas phải thả tất cả các con tin Israel bị giam giữ ở Gaza, nếu không "sẽ là địa ngục". Steve Witkoff - nhà đàm phán của ông Trump - trực tiếp tham gia vào các cuộc đàm phán Hamas - Israel, dường như đi đến kết luận rằng Hamas vẫn là trở ngại đối với tiến trình hòa bình của Mỹ.

Bên cạnh đó, các cuộc tấn công tăng cường của Mỹ vào Houthis ở Yemen và những cảnh báo nghiêm khắc đối với Iran khiến ông Netanyahu tin rằng, mục tiêu chiến tranh của Israel phù hợp với mục tiêu của Mỹ.

Bốn là, rất khó có thể đạt được lệnh ngừng bắn vĩnh viễn trên Dải Gaza nhất là khi cả Israel và Hamas vẫn kiên định với các mục tiêu cốt lõi của mình. Bạo lực bùng phát trở lại khiến cho triển vọng về lệnh ngừng bắn lâu dài giữa Israel và Hamas đứng bên bờ sụp đổ.

Chính phủ Israel đã luôn nhấn mạnh mục tiêu kiên định ngay từ đầu cuộc xung đột hồi tháng 10/2023 là tiêu diệt hoàn toàn lực lượng Hamas và đảm bảo Dải Gaza không còn là mối đe dọa an ninh với Israel về lâu dài. Trong khi đó, Hamas cũng luôn đặt ra điều kiện là Israel phải rút quân hoàn toàn khỏi Dải Gaza.

Những diễn biến trên thực địa cũng như mặt trận ngoại giao thời gian qua cho thấy, bất chấp những nỗ lực hòa giải trung gian, sự giằng co giữa Israel và Hamas khiến cho việc đạt được thỏa thuận ngừng bắn là điều rất khó có thể đạt được trong thời gian ngắn.

Dân thường ở Gaza chịu cảnh thống khổ vì xung đột kéo dài (Ảnh: Reuters).

Tương lai mờ mịt trên Dải Gaza

Thỏa thuận ngừng bắn trên Dải Gaza đã bị phá vỡ hoàn toàn và chưa rõ tình hình ở khu vực này sẽ đi đến đâu trong những ngày tháng tới bởi dường như việc tái khởi động chiến tranh đang chủ yếu phục vụ mục tiêu ngắn hạn.

Các nhà quan sát đánh giá, cuộc giao tranh hiện nay có vẻ như đang quay trở lại thành chiến tranh toàn diện. Với các diễn biến hiện nay, Israel khó có thể dừng cuộc tấn công quân sự leo thang nếu không có thỏa thuận thả thêm con tin, quyết tâm buộc Hamas phải đàm phán dưới các đòn hỏa lực cũng như chiến dịch tấn công trên bộ. Hơn nữa, phe chủ chiến trên chính trường Israel vẫn nắm đa số nên họ sẽ tiếp tục thúc đẩy triển khai chiến dịch quân sự tại Dải Gaza cho đến khi Hamas đồng ý gia hạn lệnh ngừng bắn, thả con tin Israel hoặc bị tiêu diệt hoàn toàn.

Về phía Hamas, trước mắt, lực lượng này sẽ không chấp nhận gia hạn lệnh ngừng bắn giai đoạn một. Các quan chức Hamas cho biết, họ vẫn không thay đổi yêu cầu về việc thả những con tin còn lại, bao gồm một thỏa thuận chấm dứt chiến tranh, Israel rút quân hoàn toàn khỏi Gaza và thả thêm tù nhân Palestine. Trong một cuộc phỏng vấn ngày 20/3, Husam Badran - quan chức cấp cao của Hamas cho biết, Hamas không muốn giải giáp cánh quân sự của mình - mà đây lại là điều kiện tiên quyết quan trọng mà Israel yêu cầu để chấm dứt chiến tranh.

Các chuyên gia nhận định, về lâu dài, nhiều khả năng Hamas sẽ duy trì thế giằng co để kéo dài cuộc chiến, nhất là trong bối cảnh đang có sự yểm trợ từ phía lực lực lượng Houthi ở Yemen. Hơn nữa, việc Hamas duy trì cuộc chiến kéo dài tại Dải Gaza còn giúp họ duy trì vị thế chính trị trong cộng đồng người Palestine như một lực lượng tiên phong đối đầu Israel.

Trong khi đó, việc Israel chặn nguồn viện trợ vào Gaza cũng như tái khởi động lại cuộc chiến sau thời gian ngừng bắn ngắn ngủi đã gây ra tình trạng hoảng loạn, sợ hãi cho người dân Palestine, những người đã dồn hết hy vọng vào thỏa thuận ngừng bắn mong manh này. Người Palestine cáo buộc Israel phá vỡ lệnh ngừng bắn nhưng cũng cho rằng, các nhà lãnh đạo Hamas nên trao trả hàng chục con tin người Israel và nước ngoài vẫn đang bị giam giữ ở Dải Gaza để người dân Palestine không phải chịu thêm các cuộc tấn công tàn khốc từ phía Israel. Giờ đây nhiều người Palestine đang cảm thấy kiệt sức, tuyệt vọng và dường như chẳng còn mấy hy vọng về một giải pháp cho cuộc khủng hoảng này sớm chấm dứt.

Dải Gaza giờ đây một lần nữa phải đối mặt với xung đột, chiến tranh và nguy cơ một cuộc khủng hoảng nhân đạo trầm trọng, đẩy khu vực này tiếp tục rơi vào vòng xoáy bạo lực chưa biết khi nào mới có hồi kết; đồng thời cho thấy thực tế nổi bật là cả Israel và Hamas chưa có giải pháp nào để hướng tới một kết quả bền vững lâu dài ở Gaza hoặc thậm chí là một tầm nhìn hướng tới một kết quả như vậy.

Hơn nữa, tình trạng bạo lực tại Gaza có thể sẽ tác động lớn đến lệnh ngừng bắn mà Israel và lực lượng Hezbollah ở Li Băng (đồng minh quan trọng của Hamas) đạt được hồi tháng 11/2024, khiến cho khu vực Trung Đông lại một lần nữa đứng bên bờ một cuộc chiến toàn diện khi các bên liên quan bị kéo vào.

Chính vì vậy, triển vọng về một thỏa thuận ngừng bắn vĩnh viễn giữa Israel và Hamas rất khó có thể đạt được trong tương lai gần khi tình trạng giằng co giữa các bên vẫn tiếp tục tiếp diễn và bị chi phối bởi hàng loạt các tính toán chính trị cũng như các tác động từ các yếu tố bên ngoài.