ThS. Lê Phúc Minh Chuyên
Đại học Duy Tân
Email: lephucminhchuyen.@gmail.com
Tóm tắt
Thành phố Đà Nẵng hiện đang nổi lên như một ứng viên sáng giá cho vai trò trung tâm tài chính của khu vực miền Trung. Tuy nhiên, Thành phố cần có chiến lược phát triển rõ ràng, phù hợp với xu thế quốc tế và bối cảnh nội tại. Trên cơ sở nghiên cứu các mô hình trung tâm tài chính quốc tế, bài viết phân tích các yếu tố nền tảng, tiềm năng và thách thức của Đà Nẵng trong tiến trình trở thành trung tâm tài chính khu vực, đồng thời rút ra những kinh nghiệm thực tiễn từ các mô hình quốc tế đi trước; từ đó, đề xuất các giải pháp chính sách nhằm góp phần định hướng phát triển trung tâm tài chính miền Trung tại Đà Nẵng trong tương lai gần.
Từ khóa: Trung tâm tài chính, kinh nghiệm quốc tế, TP. Đà Nẵng
Summary
Da Nang City is emerging as a promising candidate to become the financial hub of the Central Region of Vietnam. However, the city needs a clear development strategy aligned with global trends and its internal context. Based on an examination of international financial center models, this paper analyzes the foundational factors, potential, and challenges facing Da Nang in its journey to become a regional financial center. It also draws practical lessons from established international models and proposes policy recommendations to boost the development of a Central Vietnam financial hub in Da Nang in the near future.
Keywords: Financial center, international experience, Da Nang City
GIỚI THIỆU
Tại Việt Nam, TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội từ lâu đã giữ vai trò trung tâm tài chính hàng đầu cả nước, nhưng áp lực quá tải về hạ tầng, dân số và chi phí vận hành tại 2 thành phố này đang đặt ra nhu cầu cấp thiết về việc phát triển thêm các cực tăng trưởng tài chính mới, nhằm đảm bảo sự phát triển cân bằng và bền vững trên phạm vi cả nước. Trong bối cảnh đó, Đà Nẵng - trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa và khoa học - kỹ thuật của khu vực miền Trung đang nổi lên như một ứng cử viên tiềm năng cho vai trò trung tâm tài chính khu vực. Với vị trí địa lý chiến lược tại trung tâm của dải đất miền Trung, kết nối thuận tiện với các tuyến hàng hải quốc tế, cùng hệ thống hạ tầng giao thông và đô thị tương đối phát triển, Đà Nẵng sở hữu nhiều lợi thế để phát triển thành trung tâm tài chính tầm khu vực. Bên cạnh đó, thành phố này còn được đánh giá cao về môi trường sống, chất lượng nguồn nhân lực và tiềm năng phát triển các ngành dịch vụ giá trị gia tăng cao, bao gồm: công nghệ tài chính (Fintech), bảo hiểm, kiểm toán và logistics.
Tuy nhiên, để hiện thực hóa tầm nhìn trở thành trung tâm tài chính của miền Trung và vươn ra khu vực, Đà Nẵng cần đối mặt với nhiều thách thức, như: hệ thống thể chế và chính sách tài chính còn chưa hoàn thiện, quy mô thị trường tài chính còn nhỏ, năng lực cạnh tranh chưa cao so với các trung tâm trong và ngoài nước. Do đó, việc học hỏi kinh nghiệm từ các mô hình trung tâm tài chính quốc tế đã thành công như: Singapore, Thẩm Quyến (Trung Quốc), Dubai (UAE) và Busan (Hàn Quốc) là hết sức cần thiết nhằm rút ra những kinh nghiệm phù hợp với điều kiện thực tiễn tại địa phương.
KINH NGHIỆM TỪ CÁC TRUNG TÂM TÀI CHÍNH QUỐC TẾ
Singapore: Mô hình trung tâm tài chính quốc tế toàn diện
Singapore là một trong những trung tâm tài chính lớn nhất thế giới, với hệ thống ngân hàng vững mạnh, môi trường pháp lý minh bạch và chính sách thu hút đầu tư hiệu quả. Thành phố này giữ vai trò đầu mối trung chuyển tài chính của châu Á - Thái Bình Dương. Các yếu tố thành công chính của Singapore, đó là:
(i) Môi trường pháp lý ổn định và minh bạch: Singapore xây dựng một hệ thống pháp luật bảo vệ nhà đầu tư và đảm bảo quyền sở hữu tài sản rất chặt chẽ. Việc giải quyết tranh chấp tài chính diễn ra minh bạch và hiệu quả.
(ii) Chính sách thuế cạnh tranh: Singapore áp dụng thuế suất doanh nghiệp thấp, nhiều ưu đãi cho các tổ chức tài chính nước ngoài.
(iii) Đào tạo và thu hút nhân tài: Chính phủ đầu tư mạnh vào giáo dục tài chính và công nghệ, đồng thời thu hút nhân lực chất lượng cao từ nước ngoài.
(iv) Cơ sở hạ tầng công nghệ cao: Singapore phát triển mạnh lĩnh vực fintech, ngân hàng số và trung tâm dữ liệu quy mô lớn, tạo thuận lợi cho hoạt động tài chính xuyên biên giới.
Thâm Quyến (Trung Quốc): Mô hình đặc khu tài chính - công nghệ
Từ một làng chài nhỏ, Thâm Quyến đã phát triển thành một trong những trung tâm tài chính - công nghệ hàng đầu của Trung Quốc chỉ trong vài thập kỷ, nhờ vào mô hình đặc khu kinh tế đầu tiên được Trung Quốc triển khai từ năm 1980. Các yếu tố tạo nên thành công của Thâm Quyến bao gồm:
(i) Cơ chế đặc khu linh hoạt: Thâm Quyến được hưởng chính sách đặc biệt về thuế, đầu tư, lao động và quản lý tài chính, giúp tạo môi trường thử nghiệm và đổi mới thể chế.
(ii) Tích hợp giữa tài chính và công nghệ: Nơi đây là “cái nôi” của nhiều tập đoàn fintech và ngân hàng số, như: Tencent, Ping An Group.
(iii) Hệ sinh thái khởi nghiệp: Chính quyền hỗ trợ mạnh các doanh nghiệp khởi nghiệp tài chính, tạo ra môi trường cạnh tranh sáng tạo.
Dubai (UAE): Mô hình khu tài chính tự do quốc tế (DIFC)
Dubai Financial Centre (DIFC) là một khu tài chính tự do với hệ thống luật riêng, cho phép 100% sở hữu vốn nước ngoài, có thẩm quyền xét xử độc lập. DIFC đã đưa Dubai trở thành trung tâm tài chính lớn nhất Trung Đông. Các yếu tố thành công chính của Dubai, đó là:
(i) Mô hình khu vực tài chính biệt lập: DIFC hoạt động như một “ốc đảo pháp lý và tài chính”, tách biệt khỏi luật pháp chung của UAE, giúp nhà đầu tư yên tâm.
(ii) Tự do hóa dòng vốn: Các dòng vốn được lưu chuyển tự do, không kiểm soát chặt chẽ như tại các khu vực khác.
(iii) Chính sách marketing mạnh mẽ: Dubai đầu tư vào thương hiệu “trung tâm tài chính toàn cầu” thông qua các hội nghị, diễn đàn quốc tế.
Busan (Hàn Quốc): Trung tâm tài chính vùng gắn với logistics
Busan là trung tâm tài chính lớn thứ 2 Hàn Quốc sau Seoul, phát triển mạnh trong lĩnh vực tài chính hàng hải, bảo hiểm vận tải và ngân hàng logistics nhờ vị trí cảng biển quốc tế hàng đầu. Các yếu tố tạo nên thành công của Busan gồm có:
(i) Chiến lược chuyên biệt hóa lĩnh vực tài chính: Busan tập trung vào các lĩnh vực liên quan đến logistics, hàng hải và bảo hiểm.
(ii) Liên kết với đại học và viện nghiên cứu địa phương: Phát triển các chương trình đào tạo nhân lực theo định hướng vùng.
(iii) Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong tài chính: Tạo môi trường để doanh nghiệp nội địa tiếp cận dịch vụ tài chính dễ dàng.
THỰC TRẠNG CỦA ĐÀ NẴNG TRÊN HÀNH TRÌNH TRỞ THÀNH TRUNG TÂM TÀI CHÍNH CỦA KHU VỰC MIỀN TRUNG
Vị trí địa lý và vai trò vùng kinh tế trọng điểm miền Trung
Đà Nẵng là trung tâm kinh tế lớn nhất khu vực miền Trung - Tây Nguyên, nằm trên trục giao thông huyết mạch Bắc - Nam về cả đường bộ, đường sắt, hàng không và hàng hải. Thành phố có cảng biển Tiên Sa, một trong những cảng nước sâu có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải lớn và sân bay quốc tế Đà Nẵng đứng thứ 3 cả nước về lưu lượng hành khách. Đây là cửa ngõ ra biển gần nhất của hành lang kinh tế Đông Tây, kết nối với Lào, Thái Lan và Myanmar. Vị trí chiến lược này mang lại cho Đà Nẵng tiềm năng trở thành đầu mối giao thương, logistics và tài chính của khu vực. Tuy nhiên, cho đến nay, vai trò trung tâm tài chính vẫn chưa thực sự được xác lập một cách rõ ràng trong chiến lược phát triển tổng thể của Thành phố.
Quy mô và năng lực của hệ thống tài chính hiện hữu
Hiện nay, hệ thống tài chính tại Đà Nẵng chủ yếu gồm các chi nhánh và văn phòng đại diện của các ngân hàng thương mại, công ty bảo hiểm, công ty chứng khoán và một số quỹ đầu tư nhỏ. Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Đà Nẵng, đến năm 2024, toàn Thành phố có hơn 50 tổ chức tín dụng đang hoạt động, với tốc độ tăng trưởng tín dụng duy trì ở mức khoảng 12%-15%/năm. Tuy nhiên, phần lớn các tổ chức này chỉ thực hiện các chức năng trung gian cơ bản như: huy động và cho vay, còn các hoạt động tài chính phức tạp hơn, như: quản lý tài sản, tài chính doanh nghiệp, công nghệ tài chính, hoặc các trung tâm thanh toán quốc tế vẫn chưa hình thành rõ nét. Sở Giao dịch chứng khoán chưa có mặt tại Thành phố cũng làm hạn chế khả năng phát triển thị trường vốn tại địa phương.
Cơ sở hạ tầng và môi trường đầu tư
Đà Nẵng có những điều kiện tương đối thuận lợi so với nhiều địa phương khác trong khu vực. Thành phố đã và đang triển khai nhiều dự án quan trọng, như: cảng Liên Chiểu, mở rộng sân bay quốc tế và các khu công nghệ cao, công viên phần mềm, nhằm thu hút nhà đầu tư chiến lược. Tuy nhiên, hạ tầng tài chính chuyên biệt, như: khu tài chính tập trung, trung tâm dịch vụ hỗ trợ tài chính, trụ sở các tổ chức tài chính quốc tế vẫn chưa được hình thành. Ngoài ra, thể chế và chính sách thu hút đầu tư trong lĩnh vực tài chính vẫn chưa có nhiều ưu đãi vượt trội so với các địa phương khác, trong khi đây lại là một yếu tố then chốt trong việc xây dựng trung tâm tài chính mới.
Nguồn nhân lực tài chính
Một trong những điểm mạnh của Đà Nẵng là chất lượng giáo dục và nguồn nhân lực tương đối tốt. Các cơ sở đào tạo, như: Trường Đại học Kinh tế - Đại học Đà Nẵng, Đại học Duy Tân, Trường Đại học FPT đã và đang cung cấp nguồn nhân lực trong lĩnh vực kinh tế, quản trị, công nghệ thông tin và tài chính - ngân hàng.
Mặc dù vậy, số lượng nhân lực có trình độ chuyên sâu, am hiểu các hoạt động tài chính quốc tế, quản lý rủi ro, tài chính doanh nghiệp hoặc Fintech vẫn còn hạn chế. Việc thiếu vắng các chương trình liên kết đào tạo quốc tế, đào tạo nghề thực hành trong lĩnh vực tài chính cũng là rào cản đối với việc phát triển một hệ sinh thái tài chính hiện đại.
Chính sách và quy hoạch của Thành phố
Mặc dù Đà Nẵng đã đưa mục tiêu trở thành trung tâm tài chính khu vực vào các chiến lược phát triển như: Nghị quyết số 43-NQ/TW của Bộ Chính trị và Quy hoạch Thành phố đến năm 2030, tầm nhìn 2045, nhưng trên thực tế, lộ trình cụ thể, cơ chế đặc thù và mô hình phát triển vẫn chưa rõ ràng. Việc chưa có một khu tài chính tập trung hay cơ chế đặc khu kinh tế tài chính khiến Thành phố khó thu hút các tổ chức tài chính lớn trong và ngoài nước. Hệ thống pháp lý điều tiết hoạt động tài chính ở tầm địa phương còn lệ thuộc vào quy định chung của trung ương, thiếu tính linh hoạt để thử nghiệm các mô hình mới, như: sandbox cho Fintech, ngân hàng số, hay Blockchain trong tài chính.
KHẢ NĂNG ÁP DỤNG CÁC MÔ HÌNH TRUNG TÂM TÀI CHÍNH QUỐC TẾ TẠI ĐÀ NẴNG
Việc phát triển Đà Nẵng thành trung tâm tài chính khu vực không thể áp dụng máy móc các mô hình đã thành công ở các quốc gia khác. Tuy nhiên, việc phân tích điểm tương đồng và khác biệt giữa Đà Nẵng và các trung tâm tài chính quốc tế như: Singapore, Thâm Quyến, Dubai và Busan sẽ giúp xác định được những yếu tố có thể học hỏi, điều chỉnh và áp dụng vào điều kiện cụ thể của địa phương.
Tương đồng giữa Đà Nẵng và các trung tâm tài chính quốc tế
- Vị trí chiến lược: Tương tự như Singapore (nằm giữa các tuyến giao thương hàng hải châu Á), Dubai (trung tâm Trung Đông) và Busan (cửa ngõ Đông Bắc Á), Đà Nẵng sở hữu vị trí trung tâm của Việt Nam, có điều kiện thuận lợi cho hoạt động logistics và tài chính quốc tế.
- Quy mô dân số vừa phải, dễ điều hành: như Singapore và Dubai, Đà Nẵng có quy mô dân số vừa phải, giúp chính quyền dễ dàng kiểm soát, quản lý thử nghiệm mô hình mới trong lĩnh vực tài chính, đặc biệt là tài chính - công nghệ.
- Tầm nhìn chính trị rõ ràng: Chính phủ Việt Nam đã định hướng Đà Nẵng trở thành trung tâm tài chính khu vực qua Nghị quyết 43 - NQ/TW và các quy hoạch đến năm 2030, tầm nhìn 2045, tương tự chiến lược phát triển dài hạn mà các thành phố như: Busan và Thâm Quyến đã từng áp dụng.
Khác biệt và thách thức
- Thể chế chưa đủ linh hoạt: Các mô hình như: DIFC (Dubai) hay đặc khu Thâm Quyến được hưởng cơ chế pháp lý đặc biệt, độc lập với hệ thống quốc gia. Trong khi đó, Đà Nẵng hiện vẫn phụ thuộc vào thể chế chung của Việt Nam, chưa có khuôn khổ pháp lý riêng để thử nghiệm mô hình tài chính mới.
- Nguồn nhân lực chưa đạt chuẩn quốc tế: Không giống như Singapore hay Thâm Quyến, nơi có nguồn nhân lực quốc tế hóa cao, Đà Nẵng vẫn thiếu lực lượng chuyên gia trong các lĩnh vực tài chính cao cấp, tài chính công nghệ, đầu tư mạo hiểm và luật tài chính quốc tế.
- Thiếu hệ sinh thái tài chính hoàn chỉnh: Đà Nẵng chưa có Sở giao dịch chứng khoán, trung tâm dữ liệu tài chính, tổ chức xếp hạng tín nhiệm, công ty tư vấn tài chính đa quốc gia…, những yếu tố cấu thành một trung tâm tài chính hiện đại.
- Mức độ quốc tế hóa còn hạn chế: Dubai, Singapore hay Thâm Quyến đều là điểm đến quen thuộc của nhà đầu tư toàn cầu. Trong khi đó, Đà Nẵng mặc dù có tiềm năng du lịch cao, nhưng chưa hình thành hình ảnh là điểm đến của đầu tư tài chính quốc tế.
Chiến lược tích hợp: Gợi mở hướng đi cho Đà Nẵng
Thay vì chọn một mô hình cố định, Đà Nẵng nên tích hợp các yếu tố sau:
Từ Singapore: Tập trung vào nâng cao tính minh bạch, chất lượng quản trị và khả năng cạnh tranh thể chế.
Từ Thâm Quyến: Kết hợp tài chính với đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ.
Từ Dubai: Xây dựng khu tài chính biệt lập có cơ chế pháp lý và thuế ưu đãi cao.
Từ Busan: Phát triển tài chính gắn với logistics và thương mại biển.
Tổng thể, Đà Nẵng có thể trở thành một trung tâm tài chính “lai” giữa công nghệ - logistics - du lịch - tài chính xanh, có tính đặc thù khu vực miền Trung và phù hợp với nhu cầu phát triển bền vững quốc gia.
GIẢI PHÁP ĐỂ PHÁT TRIỂN ĐÀ NẴNG THÀNH TRUNG TÂM TÀI CHÍNH CỦA KHU VỰC MIỀN TRUNG
Từ những phân tích thực tiễn và bài học quốc tế đã nêu, việc phát triển Đà Nẵng trở thành trung tâm tài chính của khu vực miền Trung không chỉ là mục tiêu dài hạn, mà cần được cụ thể hóa bằng các nhóm giải pháp chính sách toàn diện, đồng bộ và linh hoạt.
Một là, xây dựng quy hoạch tổng thể trung tâm tài chính Đà Nẵng
Thành phố cần quy hoạch một khu vực trung tâm tài chính riêng biệt có thể nằm trong Khu Công nghệ cao, ven vịnh Đà Nẵng, hoặc gần cảng biển là nơi tập trung các trụ sở ngân hàng, công ty chứng khoán, Fintech, bảo hiểm, văn phòng đại diện quốc tế, trung tâm dữ liệu... Trong dài hạn, cần quy hoạch trung tâm tài chính gắn với chiến lược phát triển đô thị thông minh, đô thị xanh và định hướng phát triển bền vững, lấy tài chính làm công cụ điều phối và kích thích các ngành khác. Đẩy mạnh liên kết vùng. Trung tâm tài chính Đà Nẵng cần gắn kết với các trung tâm kinh tế khác trong vùng như: Huế, Quảng Ngãi để hình thành một hệ sinh thái tài chính - công nghiệp - logistics miền Trung.
Hai là, thiết kế chính sách ưu đãi và thể chế linh hoạt
Đà Nẵng cần đề xuất Chính phủ ban hành cơ chế hành chính - tài chính - pháp lý đặc thù cho trung tâm tài chính Đà Nẵng (tương tự như các khu tài chính của Dubai hoặc Thâm Quyến), bao gồm: Ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế chuyển nhượng tài sản tài chính, thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia tài chính; Đơn giản hóa thủ tục cấp phép hoạt động cho doanh nghiệp tài chính - công nghệ; cơ chế tự chủ về quản lý quỹ đầu tư, sandbox công nghệ tài chính, quản lý dòng vốn quốc tế.
Bên cạnh đó, Thành phố cần đi đầu trong triển khai dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4 trong lĩnh vực đầu tư - tài chính, tạo môi trường thuận lợi, minh bạch cho nhà đầu tư.
Ba là, phát triển nguồn nhân lực tài chính - công nghệ
Thành phố cần xây dựng trung tâm đào tạo tài chính - Fintech: Liên kết với các trường đại học lớn (Trường Đại học Kinh tế Đà Nẵng, Đại học Duy Tân, Trường Đại học FPT...) để phát triển các chương trình đào tạo chuyên sâu về tài chính quốc tế, ngân hàng số, quản lý rủi ro, công nghệ tài chính...
Đồng thời, thu hút các viện tài chính quốc tế đặt chi nhánh tại Đà Nẵng; mời gọi chuyên gia quốc tế giảng dạy, cố vấn; cấp học bổng thu hút sinh viên tài năng học ngành tài chính - công nghệ. Khuyến khích lao động chất lượng cao, trong đó, tạo các gói ưu đãi về thuế, nhà ở, trường học cho lao động tài chính - công nghệ có trình độ cao đến làm việc lâu dài tại Đà Nẵng.
Bốn là, phát triển Fintech và tài chính xanh, trong đó, thiết lập mô hình Sandbox Fintech
Xây dựng trung tâm dữ liệu tài chính miền Trung: Đầu tư trung tâm dữ liệu phục vụ ngành tài chính, kết nối với cơ sở dữ liệu dân cư, doanh nghiệp, hải quan, ngân hàng để hỗ trợ phân tích tín dụng, định giá tài sản và cảnh báo rủi ro. Phát triển các sản phẩm tài chính hỗ trợ doanh nghiệp xanh, năng lượng tái tạo, bảo vệ môi trường. Kêu gọi các tổ chức tài chính phát hành trái phiếu xanh, tín dụng xanh tại Đà Nẵng.
Năm là, tăng cường quảng bá và kết nối quốc tế
Triển khai chiến dịch truyền thông quốc tế, tham gia các diễn đàn tài chính khu vực ASEAN, tổ chức hội nghị thường niên về đầu tư tài chính tại Đà Nẵng. Chủ động mời gọi các ngân hàng, công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư nước ngoài đặt trụ sở khu vực tại Đà Nẵng thông qua các ưu đãi chiến lược.
KẾT LUẬN
Thông qua việc nghiên cứu và đối sánh với các mô hình thành công trên thế giới như: Singapore, Thâm Quyến, Dubai và Busan, có thể thấy rằng, thành công của các trung tâm tài chính quốc tế không đến từ quy mô hay tốc độ phát triển đơn thuần, mà từ tầm nhìn chiến lược, tính linh hoạt của thể chế, năng lực quản trị và khả năng thu hút nguồn lực toàn cầu.
Nếu được triển khai đúng hướng, với sự hỗ trợ nhất quán từ Trung ương, cùng quyết tâm chính trị và hợp tác đa phương, Đà Nẵng hoàn toàn có khả năng trở thành một trung tâm tài chính năng động, có bản sắc riêng của miền Trung Việt Nam - một mắt xích quan trọng trong hệ thống tài chính quốc gia và khu vực./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ban Chấp hành Trung ương (2019). Nghị quyết số 43-NQ/TW, ngày 24/01/2019 về xây dựng và phát triển thành phố Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
2. Busan Financial Center (2021). Busan’s Strategy for Regional Financial Hub Development, https://www.busan.go.kr.
3. Dubai International Financial Centre (2023). Annual Review 2022: Advancing the Future of Finance, https://www.difc.ae/publications.
4. Monetary Authority of Singapore (2022). Singapore as an International Financial Centre, https://www.mas.gov.sg/development/financial-centre.
5. Shen, L., and Chen, J. (2021). The Shenzhen Miracle: A Model for Economic Reform and Urban Development in China, Routledge, https://doi.org/10.4324/9781003185882.
6. Nguyễn, V. T., và Trần, M. H. (2020). Định hướng xây dựng trung tâm tài chính quốc gia tại Việt Nam: Cơ hội và thách thức, Tạp chí Tài chính, 8, 25-32.
7. World Bank (2020). Vietnam Financial Sector Assessment Program (FSAP) Update, https://documents.worldbank.org/en/publication/documents-reports/documentdetail/481561591527386473.
|
Ngày nhận bài: 10/6/2025; Ngày hoàn thiện biên tập: 22/6/2025; Ngày duyệt đăng: 24/6/2025 |
