Xung đột Israel - Iran tác động thế nào đến chiến trường Ukraine?

Cuộc tấn công và đáp trả lẫn nhau giữa Iran và Israel là bước ngoặt mới đẩy hai quốc gia Trung Đông vào xung đột trực tiếp, gây hậu quả nặng nề về nhân đạo và kinh tế.

Ngày 13/6, Israel phát động một loạt cuộc không kích quy mô lớn nhằm vào các mục tiêu chiến lược tại Iran, đánh dấu bước chuyển đổi trong cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ giữa hai quốc gia. Chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” của Israel nhắm vào các cơ sở hạt nhân, căn cứ quân sự, và nơi cư trú của các quan chức cấp cao Iran, dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng về nhân sự và cơ sở hạ tầng.

Theo các nguồn tin, cuộc tấn công gây ra cái chết của nhiều nhân vật quan trọng, gồm Tư lệnh Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) Tướng Hossein Salami và Tổng tham mưu trưởng Mohammad Bagheri; phá hủy các cơ sở hạt nhân quan trọng như Natanz.

Trong bối cảnh này, cuộc xung đột Nga-Ukraine phần nào chịu ảnh hưởng dây chuyền từ những diễn biến ở Trung Đông.

Tác động quân sự: Phân tán nguồn lực và sự hỗ trợ của Nga

Iran từ lâu đã là đồng minh quan trọng của Nga, cung cấp vũ khí, đặc biệt là máy bay không người lái (UAV) như Shahed-136 cho Nga trong cuộc chiến ở Ukraine. Cuộc không kích của Israel vào các cơ sở sản xuất tên lửa và UAV của Iran, bao gồm địa điểm Bid Kaneh, đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng vũ khí của Tehran. Theo Reuters, các cuộc tấn công này đã gây thiệt hại đáng kể cho năng lực sản xuất tên lửa đạn đạo và UAV của Iran, vốn là nguồn cung cấp chính cho Nga.

Chuyên gia Gregory Brew từ Eurasia Group nhận định cuộc tấn công của Israel nhằm “làm mất ổn định và giảm khả năng trả đũa của Iran”, đồng thời gián tiếp làm suy yếu năng lực hỗ trợ quân sự của Iran cho Nga. Điều này có thể mang lại lợi thế chiến thuật cho Ukraine, khi Nga phụ thuộc vào UAV Iran để duy trì các cuộc tấn công tầm xa vào cơ sở hạ tầng của Ukraine. Chuyên gia cũng nhấn mạnh việc Israel tấn công Iran có thể giúp Ukraine “dễ thở hơn” do làm suy yếu liên minh Nga - Iran.

Giới quan sát quốc tế cho biết, Iran đang duy trì một mạng lưới lực lượng ủy nhiệm rộng lớn ở Trung Đông, bao gồm Hezbollah ở Li Băng, Houthi ở Yemen, các dân quân Shiite ở Iraq. Những lực lượng này không trực tiếp tham gia vào chiến trường Ukraine, nhưng sự leo thang xung đột Israel - Iran có thể buộc Iran phải tập trung nguồn lực vào Trung Đông, làm giảm sự hỗ trợ gián tiếp cho Nga. Chuyên gia Uzi Rabi từ Đại học Tel Aviv cho rằng nếu xung đột Israel - Iran leo thang thành cuộc chiến tổng lực, Iran sẽ phải ưu tiên bảo vệ lợi ích trong khu vực, từ đó làm giảm khả năng cung cấp vũ khí cho Nga.

Hơn nữa, các nhóm tin tặc liên kết với Nga và Iran như Anonymous ủng hộ Nga, đã tiến hành các cuộc tấn công mạng vào cơ sở hạ tầng của Israel. Tuy nhiên, với việc Israel xây dựng “mái vòm mạng” (Cyber Dome) để chống lại các mối đe dọa trực tuyến từ Iran, nguồn lực công nghệ mạng của Nga có thể bị phân tán khi phải hỗ trợ đồng minh Iran. Điều này có thể mang lại lợi thế cho Ukraine trong chiến tranh mạng, vốn là một yếu tố quan trọng trong xung đột với Nga.

Tác động kinh tế: Gián đoạn năng lượng và nguồn cung vũ khí

Cuộc không kích của Israel vào Iran khiến giá dầu tăng lên 78-80 USD/thùng ngay trong ngày 13/6, do lo ngại về sự gián đoạn nguồn cung dầu từ Trung Đông, đặc biệt là eo biển Hormuz, nơi Iran có thể kiểm soát dòng chảy dầu khí toàn cầu. Nga, một trong những nhà xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, có thể hưởng lợi từ giá dầu tăng, giúp tăng doanh thu để tài trợ cho chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Tuy nhiên, nhà phân tích Amir Hossein Vazirian tại Tehran cảnh báo rằng nếu xung đột leo thang và Iran trả đũa bằng cách tấn công các cơ sở dầu khí của Israel hoặc đồng minh, chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, gây áp lực lên nền kinh tế Nga vốn đang chịu các lệnh trừng phạt từ phương Tây.

Đối với Ukraine, giá dầu tăng có thể làm gia tăng chi phí năng lượng, vốn đã bị ảnh hưởng bởi các cuộc tấn công của Nga vào cơ sở hạ tầng điện. Theo TASS, cuộc chiến ở Ukraine đã bị phức tạp hóa bởi các yếu tố kinh tế toàn cầu và sự gián đoạn năng lượng từ Trung Đông có thể làm trầm trọng thêm tình hình kinh tế của Ukraine, vốn phụ thuộc vào viện trợ từ phương Tây.

Như đã đề cập, Iran là nguồn cung cấp UAV và tên lửa đạn đạo chính cho Nga. Các cơ sở sản xuất tại Bid Kaneh và các địa điểm khác bị phá hủy trong cuộc không kích của Israel sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng này. Chuyên gia quân sự từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) cho biết, Iran sở hữu hơn 100 bệ phóng tên lửa đạn đạo tầm trung, nhưng việc mất đi các cơ sở sản xuất quan trọng có thể làm giảm khả năng cung cấp vũ khí cho Nga trong ngắn hạn. Điều này có thể buộc Nga phải tìm kiếm các nguồn cung cấp thay thế, nhưng quá trình này sẽ tốn thời gian và chi phí.

Tác động ngoại giao: Phân tán sự chú ý của cộng đồng quốc tế

Cuộc xung đột Israel-Iran có nguy cơ làm phân tán sự chú ý của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là đồng minh phương Tây của Ukraine. Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), các cuộc xung đột ở Trung Đông như xung đột Israel - Hamas năm 2023, từng làm giảm sự tập trung của phương Tây vào Ukraine, mang lại lợi thế cho Nga.

Chuyên gia từ ISW nhận định sự leo thang giữa Israel và Iran hiện nay có thể tái hiện kịch bản này, khi các quốc gia như Mỹ và EU phải phân bổ nguồn lực ngoại giao và quân sự để ngăn chặn một cuộc chiến toàn diện ở Trung Đông.

Mỹ, một trong những nhà tài trợ chính cho Ukraine, đã tuyên bố không tham gia trực tiếp vào chiến dịch của Israel, tập trung bảo vệ công dân và binh sĩ tại Trung Đông; có thể làm giảm nguồn viện trợ quân sự, tài chính cho Ukraine, đặc biệt trong bối cảnh các cuộc đàm phán hạt nhân Mỹ - Iran đang đứng trước nguy cơ sụp đổ.

Iran có thể tận dụng cuộc tấn công của Israel để định vị mình là nạn nhân trên trường quốc tế, từ đó kêu gọi sự ủng hộ từ các đồng minh như Nga, Trung Quốc, và các nước thuộc BRICS. Ngoại trưởng Iran đã tích cực công du, gần đây nhất là đến Oslo (Na Uy) vào ngày 11/6, để củng cố quan hệ ngoại giao và tìm kiếm sự hỗ trợ. Điều này có thể củng cố liên minh Nga - Iran, nhưng đồng thời cũng làm gia tăng áp lực lên Nga khi phải hỗ trợ Iran trong bối cảnh đang bị kéo căng nguồn lực ở Ukraine.

Tác động địa chính trị: Thay đổi cục diện khu vực và toàn cầu

Cuộc xung đột Israel - Iran có thể củng cố liên minh giữa Nga, Iran, Trung Quốc, và Triều Tiên. Sự tham gia của Triều Tiên trong việc hỗ trợ Nga đẩy lùi quân Ukraine tại tỉnh Kursk, đã làm gia tăng căng thẳng địa chính trị. Nếu Iran bị suy yếu do các cuộc tấn công của Israel, Nga có thể phải tăng cường hỗ trợ quân sự và kinh tế cho Iran, làm phân tán nguồn lực từ chiến trường Ukraine.

Chuyên gia Eyal Tsir Cohen, cựu giám đốc Mossad, nhận định rằng các tiến bộ công nghệ, đặc biệt là trong UAV và tình báo, có thể giúp Ukraine tận dụng tình hình để gây áp lực lên Nga. Ví dụ, chiến dịch “Mạng nhện” của Ukraine nhằm vào đội máy bay ném bom chiến lược của Nga cho thấy Kiev có khả năng tận dụng các điểm yếu của đối phương, đặc biệt khi Nga bị phân tâm bởi các vấn đề ở Trung Đông.

Sự leo thang giữa Israel và Iran làm gia tăng nguy cơ chiến tranh toàn diện ở Trung Đông, với sự tham gia của các lực lượng ủy nhiệm như Hezbollah và Houthi. Nếu điều này xảy ra, Nga có thể bị kéo sâu hơn vào khu vực để hỗ trợ Iran, làm suy yếu nỗ lực chiến tranh ở Ukraine.

Nhà phân tích Alireza Taghavinia tại Tehran nhận định rằng phản ứng của Iran sẽ phụ thuộc vào quy mô của các cuộc tấn công tiếp theo từ Israel, nhưng một cuộc chiến cơ sở hạ tầng có thể làm gián đoạn nguồn cung dầu khí toàn cầu, ảnh hưởng đến cả Nga và Ukraine.

Cuộc xung đột Israel - Iran đã tạo ra những tác động đa chiều đến chiến trường Ukraine. Về mặt quân sự, việc Iran bị suy yếu năng lực sản xuất vũ khí có thể mang lại lợi thế tạm thời cho Ukraine nhưng sự phân tán nguồn lực của Nga giữa Ukraine và Trung Đông có thể kéo dài xung đột.

Về kinh tế, giá dầu tăng có thể giúp Nga tăng doanh thu nhưng đồng thời làm gia tăng áp lực kinh tế lên Ukraine. Về ngoại giao, sự chú ý của phương Tây có nguy cơ bị phân tán, làm giảm hỗ trợ cho Ukraine, trong khi Iran có thể củng cố liên minh với Nga và các nước khác. Về địa chính trị, liên minh Nga-Iran-Trung Quốc-Triều Tiên có thể chặt chẽ hơn, nhưng cũng làm gia tăng căng thẳng toàn cầu.

Chuyên gia Gregory Brew kết luận rằng các cuộc tấn công của Israel là một phần của chiến dịch đa giai đoạn nhằm làm suy yếu Iran, nhưng điều này cũng có thể kích hoạt phản ứng dây chuyền, kéo Nga vào cuộc xung đột rộng lớn hơn. Trong khi đó, Ukraine có thể tận dụng cơ hội này để tăng cường các cuộc tấn công mạng và quân sự nhằm vào Nga, như đã thể hiện qua chiến dịch “Mạng nhện”.

Tuy nhiên, triển vọng dài hạn vẫn phụ thuộc vào việc cộng đồng quốc tế có thể ngăn chặn một cuộc chiến tranh toàn diện ở Trung Đông, vốn có thể làm thay đổi hoàn toàn cục diện địa chính trị toàn cầu.