UAV Shahed (Ảnh minh họa: Euromaidan Press).
Với những phiên bản Shahed mới nhất mang theo lượng thuốc nổ lớn hơn, mỗi đợt tấn công ban đêm của Nga lại trở nên nguy hiểm hơn với Ukraine.
Tình hình đang trở nên nghiêm trọng. Mỗi hệ thống phòng không Ukraine chỉ có thể theo dõi tối đa 20 mục tiêu. Nga thường phóng hàng chục chiếc UAV cùng lúc và được cho là đang chuẩn bị cho các đợt tấn công quy mô hàng trăm UAV cùng lúc, theo trang tin Texty của Ukraine. Dù đã có thời gian dài chuẩn bị, giới chức Ukraine vẫn không triển khai đủ biện pháp ứng phó cần thiết.
Ban đầu, UAV Shahed bay thấp và chậm, dễ dàng trở thành mục tiêu cho các đội cơ động Ukraine với súng máy. Nhưng giờ không còn như vậy khi Nga đã phá đi các giới hạn về động cơ. Các UAV Shahed hiện tại bay ở độ cao 2.500-2.800m, tốc độ 200-210km/h. Một số biến thể sử dụng động cơ phản lực mới có thể đạt tốc độ 550-600km/h.
UAV bay cao khiến chúng vượt ngoài tầm súng máy. Shahed bay nhanh khiến trực thăng cũng khó đuổi kịp, tốc độ tối đa của trực thăng chỉ khoảng 250km/h, buộc phải truy đuổi đơn lẻ từng UAV trong khi cả bầy đã vượt qua.
Trước đây, tác chiến điện tử từng là lá chắn quan trọng cho các thành phố Ukraine. Người điều khiển có thể làm nhiễu GPS, khiến UAV bay lệch mục tiêu.
Tuy nhiên, mọi thứ giờ đã khác. Các UAV Shahed mới được trang bị hệ thống điều hướng 12 kênh “Comet.” Trước kia Ukraine chỉ cần một thiết bị gây nhiễu, nay phải có hơn 12 thiết bị hoạt động đồng thời.
UAV Nga cũng có khả năng chống nhiễu từ bên dưới và từ phía ngang, chỉ có thể tác động từ trên cao, điều gần như bất khả thi.
Mỗi hệ thống phòng không Ukraine chỉ xử lý được 10, 15, tối đa 20 mục tiêu cùng lúc. Điều đó đồng nghĩa, dù có nhiều hệ thống hơn, nhưng nếu Nga phóng đủ số lượng UAV, chắc chắn sẽ có chiếc lọt lưới.
Tình hình càng khó khăn hơn cho Ukraine hơn khi Nga sử dụng cả UAV giả. Những mô hình giá rẻ này khiến lực lượng phòng không Ukraine tốn đạn vào mục tiêu giả, còn UAV thật thì lọt qua.
Các hệ thống phòng không Ukraine cũng cần thời gian nạp lại đạn. Trong thời gian đó, UAV Nga thoải mái xuyên thủng vành đai phòng thủ. Hiện tại Nga thường tấn công với vài chục UAV mỗi lần, nhưng sắp tới có thể là hàng trăm chiếc nhắm vào một khu vực.
Hệ thống Skynex của Đức hoạt động tốt với các bầy UAV bay thấp, tập trung nhỏ. Loại đạn 35mm có giá 500 USD mỗi viên, phát nổ khi đến gần mục tiêu. Tuy nhiên, khi Shahed bay ở độ cao trên 2.000m và xen lẫn UAV giả, hiệu quả của Skynex giảm hẳn.
Trước đây, các đội phòng không cơ động được xem là phương án tiêu diệt UAV hiệu quả nhất. Họ dùng súng máy gắn trên xe bán tải để truy đuổi Shahed bay thấp.
Chiến thuật UAV hiện nay gần như vô hiệu hóa những đội cơ động này. Shahed bay ở độ cao 2.000-2.500m rồi lao gần như thẳng đứng xuống mục tiêu. Các đội cơ động chỉ còn khả năng bắn hạ những mẫu cũ còn bay thấp.
Thực tế từ các đợt tập kích gần đây cho thấy, tiêu diệt UAV bổ nhào gần như là bất khả thi. Còn việc bắn trúng UAV bay ở độ cao vài nghìn mét thì lại càng ngoài tầm tay.
UAV đánh chặn chuyên chống Shahed là một hướng đi khả thi. Ukraine đã bàn về giải pháp này hơn một năm và một số tổ chức tình nguyện đã đưa vào sử dụng. Quỹ “Come Back Alive” báo cáo đã bắn hạ 17 Shahed và 30 mồi nhử “Gerber” từ tháng 3. Nhưng con số đó chỉ là “muối bỏ biển.”
Ukraine vẫn chưa thể sản xuất quy mô lớn các dòng UAV đánh chặn này vì thiếu nguồn lực cần thiết.
Ngoài ra, Ukraine đang thử nghiệm hệ thống vũ khí laser. Dù nhanh hơn vũ khí truyền thống, nhưng nó cần thời gian để khóa mục tiêu. Nếu UAV bay theo đội hình trải rộng, ngay cả laser tốc độ cao cũng không thể khống chế toàn bộ.
Tạm thời, tên lửa đất đối không vẫn là biện pháp đáng tin cậy duy nhất, nhưng đó là loại vũ khí “hàng hiếm và đắt đỏ”.
Cuộc chiến UAV đang trở thành cuộc đua giữa cải tiến công nghệ của Nga và đổi mới phòng thủ của Ukraine. Và hiện tại, Nga đang là bên chiếm ưu thế.
