Thông điệp từ cuộc điện đàm lãnh đạo Nga - Mỹ giữa lúc thế giới căng thẳng

Diễn ra đúng vào sinh nhật lần thứ 79 của ông Trump và trùng với lễ duyệt binh kỷ niệm 250 năm thành lập Quân đội Mỹ tại Washington D.C., cuộc đối thoại này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn gửi đi những thông điệp chiến lược về hòa bình, hợp tác và cạnh tranh địa chính trị.

Từ vấn đề hạt nhân Iran, xung đột Nga - Ukraine, đến lời chúc mừng cá nhân, hai nhà lãnh đạo đã thảo luận một loạt vấn đề cấp bách, hé lộ tham vọng định hình trật tự thế giới trong bối cảnh bất ổn toàn cầu.

Cuộc gọi giữa lòng biến động

Cuộc điện đàm diễn ra trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức địa chính trị phức tạp. Theo New York Times, Trung Đông đang chìm trong căng thẳng sau các cuộc không kích của Israel vào các mục tiêu ở Iran, được Mỹ hỗ trợ phòng thủ, làm dấy lên lo ngại về cuộc xung đột khu vực.

Trong khi đó, chiến sự Nga - Ukraine vẫn kéo dài, dù các cuộc đàm phán tại Istanbul vào tháng 5 đã đạt được một số thỏa thuận sơ bộ. Tại Mỹ, Lễ duyệt binh hoành tráng ở Washington, với sự tham gia của gần 7.000 binh sĩ và hàng chục khí tài quân sự, vừa kết thúc, củng cố hình ảnh của ông Trump như một lãnh đạo mạnh mẽ, nhưng cũng làm gia tăng chia rẽ nội bộ khi hàng triệu người tham gia biểu tình phản đối chính sách của ông.

Cuộc điện đàm này là lần đối thoại thứ tư giữa ông Trump và ông Putin kể từ khi ông Trump nhậm chức tổng thống nhiệm kỳ hai vào tháng 1, sau các cuộc gọi vào ngày 12/2, 18/3 và 4/6. Với lịch sử quan hệ cá nhân từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump (2017-2021), hai lãnh đạo đã thiết lập kênh đối thoại trực tiếp, trái ngược với sự cô lập ngoại giao mà phương Tây áp đặt lên Nga kể từ khi xung đột Ukraine bùng phát năm 2022.

Fiona Hill, cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, nhận định trên Foreign Affairs: “Cuộc điện đàm này không chỉ là một nỗ lực ngoại giao mà còn là bước đi chiến lược của cả hai nguyên thủ để định vị mình trong một trật tự thế giới đang thay đổi”.

Những thông điệp đa chiều

Cuộc điện đàm tập trung vào ba chủ đề chính: tình hình Trung Đông, xung đột Nga - Ukraine và quan hệ song phương Nga - Mỹ. Mỗi chủ đề đều mang những thông điệp riêng, phản ánh cả hợp tác tiềm năng lẫn cạnh tranh địa chính trị.

Thứ nhất, tái khởi động đàm phán hạt nhân Iran. Một trọng tâm của cuộc điện đàm là tình hình Trung Đông, nơi căng thẳng leo thang sau các cuộc tấn công của Israel vào Iran. Theo Washington Post, ông Putin thông báo với người đồng cấp Mỹ về các cuộc đối thoại của ông với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian; nhấn mạnh nỗ lực của Nga trong việc làm trung gian để giảm căng thẳng; đề xuất các bước đàm phán cụ thể nhằm đạt được thỏa thuận về chương trình hạt nhân Iran, vốn bị đình trệ kể từ khi Mỹ rút khỏi Thỏa thuận Hạt nhân JCPOA 2018 dưới thời ông Trump.

Tổng thống Trump thừa nhận tình hình Trung Đông “rất đáng báo động” và không loại trừ khả năng quay lại đàm phán về vấn đề hạt nhân Iran, theo NBC News. Điều này đánh dấu một sự thay đổi đáng kể so với lập trường cứng rắn của ông trong nhiệm kỳ đầu.

Seth Jones, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhận xét: “Ông Trump dường như đang tìm cách cân bằng giữa việc ủng hộ Israel và tránh một cuộc chiến toàn diện với Iran, trong khi ông Putin muốn tận dụng vai trò trung gian để tăng ảnh hưởng của Nga ở Trung Đông”.

Thông điệp từ chủ đề này là sự sẵn sàng của cả hai lãnh đạo để tìm kiếm các giải pháp ngoại giao, nhưng với những động cơ khác nhau. Đối với ông Trump, một thỏa thuận liên quan vấn đề hạt nhân với Iran có thể là cách để khẳng định thành tựu ngoại giao trong nhiệm kỳ hai. Đối với ông Putin, nó củng cố vị thế của Nga như một nhân tố không thể thiếu trong các vấn đề toàn cầu.

Thứ hai, triển vọng đàm phán hòa bình Nga - Ukraine. Xung đột Nga - Ukraine là một chủ đề không thể tránh khỏi trong cuộc điện đàm. Theo The Hill, Tổng thống Nga thông báo với ông Trump về tiến trình thực hiện các thỏa thuận đạt được giữa phái đoàn Nga và Ukraine tại Istanbul vào tháng 5, đồng thời nhấn mạnh sự sẵn sàng tiếp tục đàm phán sau ngày 22/6. Ông Trump, trong khi đó, bày tỏ mong muốn chấm dứt xung đột “càng sớm càng tốt”, lặp lại cam kết từ chiến dịch tranh cử rằng ông có thể giải quyết vấn đề Ukraine trong thời gian ngắn.

Tuy nhiên, các chi tiết cụ thể về đàm phán vẫn còn mơ hồ. Theo BBC News, Nga tiếp tục yêu cầu Ukraine rút quân khỏi các vùng lãnh thổ mà Moscow tuyên bố sáp nhập, từ bỏ tham vọng gia nhập NATO, cam kết trung lập, trong khi Ukraine nhấn mạnh việc khôi phục biên giới năm 1991. Ông Trump, dù công khai hoài nghi về khả năng Ukraine gia nhập NATO, vẫn chưa đưa ra kế hoạch cụ thể để hòa giải hai bên. Rachel Rizzo, nhà nghiên cứu tại Hội đồng Đại Tây Dương, nhận định: “Ông Trump muốn ghi dấu ấn bằng một thỏa thuận hòa bình nhưng sự khác biệt về mục tiêu giữa Nga và Ukraine khiến điều này trở thành một thách thức lớn”.

Thông điệp từ chủ đề này là sự cam kết của cả hai lãnh đạo đối với ngoại giao, nhưng với những rào cản đáng kể. Đối với ông Putin, việc tiếp tục đàm phán là cách để củng cố lợi thế chiến lược của Nga trên chiến trường. Đối với Tổng thống Donald Trump, nó là cơ hội để chứng minh khả năng lãnh đạo toàn cầu, dù phải đối mặt với áp lực từ các đồng minh châu Âu lo ngại về việc Mỹ nhượng bộ Moscow.

Thứ ba, về quan hệ song phương Nga-Mỹ. Một điểm đáng chú ý trong cuộc điện đàm là những khoảnh khắc mang tính cá nhân và biểu tượng. Ông Putin chúc mừng sinh nhật ông Trump và kỷ niệm Quốc khánh Mỹ (04/7), đồng thời nhắc đến “tình anh em” giữa quân đội Nga và Mỹ trong Thế chiến thứ hai. Ông Trump bày tỏ sự hài lòng với mối quan hệ cá nhân với ông Putin, đồng thời nhấn mạnh rằng sự tin cậy này cho phép hai bên giải quyết các vấn đề cấp bách.

Những lời lẽ này không chỉ mang tính ngoại giao mà còn phản ánh nỗ lực của cả hai lãnh đạo để cải thiện quan hệ Nga - Mỹ, vốn ở mức thấp nhất kể từ Chiến tranh Lạnh. Theo Foreign Policy, ông Trump và người đồng cấp Putin cũng thảo luận về các cơ hội hợp tác kinh tế, với các doanh nhân Nga hy vọng rằng một thỏa thuận hòa bình có thể dẫn đến dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Tatiana Stanovaya, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Carnegie, nhận xét: “Ông Putin đang đầu tư vào mối quan hệ với ông Trump để phá vỡ sự cô lập ngoại giao, trong khi ông Trump xem ông Putin như một đối tác để đạt được các mục tiêu chính trị trong nước và quốc tế”.

Thông điệp từ chủ đề này là sự nhấn mạnh vào hợp tác song phương như một công cụ để ổn định địa chính trị, nhưng nó cũng làm dấy lên câu hỏi về việc liệu ông Trump có nhượng bộ quá nhiều trước Nga, đặc biệt khi các đồng minh châu Âu lo ngại về “thỏa thuận ngầm” giữa Washington và Moscow.

Ý nghĩa và phản ứng: Tín hiệu hòa bình hay cạnh tranh quyền lực?

Cuộc điện đàm Nga - Mỹ ngày 14/6 mang nhiều ý nghĩa, từ việc mở ra cơ hội ngoại giao đến việc định hình lại cục diện địa chính trị. Tuy nhiên, nó cũng gây ra những phản ứng trái chiều từ các bên liên quan.

Đối với Mỹ, cuộc điện đàm là cơ hội để ông Trump khẳng định vai trò lãnh đạo toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh ông đang đối mặt với chia rẽ nội bộ. Theo The Atlantic, việc ông Trump nhấn mạnh hòa bình ở Ukraine và Trung Đông giúp ông xây dựng hình ảnh như một nhà hòa giải, trái ngược với người tiền nhiệm Joe Biden, người bị chỉ trích vì không ngăn chặn được xung đột. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào mối quan hệ cá nhân với ông Putin cũng đặt ra rủi ro, như Michael McFaul, cựu đại sứ Mỹ tại Nga, cảnh báo: “Tổng thống Trump có thể bị cuốn vào các cam kết không thực tế, làm suy yếu vị thế của Mỹ trước các đồng minh”.

Đối với Nga, cuộc điện đàm củng cố vị thế của ông Putin như một nhân tố không thể bỏ qua trong các vấn đề toàn cầu. Theo TASS, việc ông Putin làm trung gian ở Trung Đông và tiếp tục đàm phán về Ukraine giúp Nga thoát khỏi sự cô lập ngoại giao mà phương Tây áp đặt từ năm 2022. Tuy nhiên, như Sergey Poletaev, nhà phân tích quân sự Nga, nhận định trên RIA Novosti, “Nga sẽ không nhượng bộ đơn phương và bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải bảo vệ lợi ích cốt lõi của Moscow”.

Đối với thế giới, cuộc điện đàm gửi đi tín hiệu rằng ngoại giao trực tiếp giữa các siêu cường vẫn có thể mang lại tiến bộ, nhưng nó cũng làm gia tăng lo ngại về một trật tự thế giới nơi các cường quốc lớn quyết định số phận của các quốc gia nhỏ hơn. Theo BBC News, châu Âu lo ngại rằng ông Trump có thể đạt thỏa thuận với ông Putin mà không tham vấn các đồng minh NATO, đặc biệt là về Ukraine.

Trong nước Mỹ, cuộc điện đàm nhận được phản ứng trái chiều. Những người ủng hộ Tổng thống Donald Trump ca ngợi ông vì đã mở lại đối thoại với Nga, xem đây là bước đi thực dụng để tránh chiến tranh, theo Fox News. Tuy nhiên, các nghị sĩ Dân chủ và một số thành viên Cộng hòa như Thượng nghị sĩ Mitt Romney, chỉ trích ông Trump vì “quá thân thiện” với Tổng thống Nga, lo ngại rằng Mỹ có thể nhượng bộ trước các yêu cầu của Nga về Ukraine và Iran.

Tại Nga, truyền thông nhà nước, như kênh “Nước Nga Ngày nay” (RT), mô tả cuộc điện đàm như một chiến thắng ngoại giao của ông Putin; nhấn mạnh rằng Mỹ đang thừa nhận vai trò của Nga trong các vấn đề toàn cầu. Tuy nhiên, một số nhà phân tích Nga như Igor Korotchenko, cảnh báo rằng ông Trump sẽ không dễ dàng nhượng bộ và các cuộc đàm phán sắp tới sẽ là “thử thách lớn” đối với cả hai bên.

Châu Âu, đặc biệt là các nước NATO, bày tỏ lo ngại về hướng đi của Ông chủ Nhà Trắng. Theo Politico, Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock nhấn mạnh, châu Âu phải có tiếng nói trong bất kỳ thỏa thuận nào về Ukraine, vì an ninh của họ bị đe dọa trực tiếp. Ukraine, dù hoan nghênh nỗ lực ngoại giao, cũng cảnh giác trước khả năng ông Trump gây áp lực buộc Kiev nhượng bộ Nga.

Cuộc điện đàm Nga - Mỹ là sự kiện mang tính bước ngoặt, gửi đi những thông điệp đa chiều về hòa bình, hợp tác và cạnh tranh địa chính trị. Từ việc mở lại đàm phán về hạt nhân Iran, cam kết tiếp tục đối thoại về Ukraine, đến những lời chúc mừng mang tính cá nhân, hai nhà lãnh đạo đã thể hiện mong muốn định hình một trật tự thế giới mới.

Tuy nhiên, như chuyên gia Fiona Hill kết luận trên Foreign Affairs: “Sự thành công của cuộc điện đàm này không nằm ở lời nói, mà ở những hành động cụ thể tiếp theo. Liệu hai nguyên thủ có thể biến những tín hiệu ngoại giao thành kết quả thực chất, hay đây chỉ là một nước đi chiến thuật trong ván cờ quyền lực, vẫn là câu hỏi mở”.

Với thế giới đang dõi theo, cuộc điện đàm không chỉ là khoảnh khắc ngoại giao mà còn là lời nhắc nhở về sức mạnh, trách nhiệm của các siêu cường. Trong bối cảnh bất ổn toàn cầu, từ Trung Đông đến Đông Âu, thông điệp từ ông Trump và ông Putin là sự sẵn sàng đối thoại nhưng con đường đến hòa bình vẫn đầy chông gai. Khi pháo hoa từ Lễ duyệt binh ở Washington còn vang vọng, thế giới chờ đợi những bước đi tiếp theo từ hai nhà lãnh đạo, những người viết lại luật chơi địa chính trị thế kỷ 21.