Quản lý nhà nước về chuyển đổi số đối với doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa ở TP. Hải Phòng(*)

Vũ Đăng Khoa

Công ty Cổ phần Công nghệ 3S Group

Tóm tắt

Chuyển đổi số trong các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa nói riêng đang được xem là một yêu cầu khách quan. Tuy nhiên, để hoạt động này đạt hiệu quả cao, công tác quản lý nhà nước có vai trò đặc biệt quan trọng. Nghiên cứu đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về chuyển đổi số đối với doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa ở TP. Hải Phòng. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp để đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước nhằm đạt được mục tiêu thúc đẩy chuyển đổi số đối với các doanh nghiệp này trong thời gian tới.

Từ khoá: Chuyển đổi số, doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa, TP. Hải Phòng

Summary

Digital transformation is increasingly recognized as an objective necessity for businesses in general, and for small and medium-sized private enterprises in particular. However, the effectiveness of this transformation process depends significantly on the quality of state governance. This study examines the current status of state management regarding digital transformation in small and medium-sized private enterprises in Hai Phong city. From the findings, the study proposes a set of policy recommendations aimed at enhancing the effectiveness of public governance to foster digital transformation in these enterprises in the near future.

Keywords: Digital transformation, small and medium-sized private enterprises, Hai Phong city

GIỚI THIỆU

Trong bối cảnh chuyển đổi số (CĐS) hiện nay, các doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa (DNTNNVV) cần sự hỗ trợ từ Nhà nước để tiếp cận công nghệ số. Vai trò quản lý nhà nước, đặc biệt tại cấp tỉnh, là rất quan trọng, trong công tác lập kế hoạch, ban hành chính sách khuyến khích, phát triển hạ tầng và kiểm soát quá trình CĐS của doanh nghiệp. Mặc dù CĐS mang lại rất nhiều lợi ích, làm tăng tính hiệu quả trong hoạt động của các DNTTNNV nhưng trên thực tế, công tác quản lý nhà nước về CĐS đối với DNTTNNV ở TP. Hải Phòng còn nhiều hạn chế về chiến lược hỗ trợ, xây dựng thể chế, ban hành, thực thi chính sách và kiểm tra, đánh giá công tác hỗ trợ, thúc đẩy CĐS. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Bởi vậy, việc đánh giá thực trạng từ đó đề xuất các giải pháp để đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước nhằm đạt được mục tiêu thúc đẩy CĐS đối với DNTNNVV trong thời gian tới là cấp thiết.

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ CHUYỂN ĐỔI SỐ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN NHỎ VÀ VỪA TẠI HẢI PHÒNG

Lập quy hoạch, chiến lược hành động thúc đẩy chuyển đổi số

Hiện nay, TP. Hải Phòng đã tích cực tham gia vào chương trình CĐS quốc gia. Ngay từ năm 2022, UBND Thành phố đã ban hành Kế hoạch số 74/KH-UBND về CĐS TP. Hải Phòng năm 2022; Kế hoạch số 86/KH-UBND về cải thiện và nâng cao chỉ số CĐS TP. Hải Phòng năm 2022; Kế hoạch số 66/KH-UBND về triển khai chương trình xác định chỉ số đánh giá mức độ CĐS doanh nghiệp và hỗ trợ thúc đẩy doanh nghiệp CĐS, phát triển kinh tế số. Tuy nhiên, việc lập quy hoạch, kế hoạch hỗ trợ thúc đẩy CĐS đối với DNTNNVV lại chưa được thực hiện. Điều này khiến công tác quản lý nhà nước về CĐS đối với DNTNNVV thiếu những căn cứ cần thiết để triển khai cụ thể. Bên cạnh đó, Thành phố vẫn chưa xác định rõ các mục tiêu CĐS cho các DNTNNVV cũng như định hướng nghĩa vụ và trách nhiệm cho các doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố.

Xác định bộ máy quản lý chuyển đổi số

Bộ máy quản lý nhà nước đối với CĐS cho các DNTNNVV ở TP. Hải Phòng được xây dựng, phân cấp theo hệ thống quản lý hành chính cấp tỉnh/thành. Trong đó, các cơ quan quản lý nhà nước, các đơn vị, tổ chức sẽ phối hợp, hỗ trợ nhau cùng thực hiện mục tiêu hỗ trợ, thúc đẩy CĐS cho các DNTNNVV hướng tới phát triển DNTNNVV bền vững theo định hướng và mục tiêu của Nhà nước.

Xây dựng thể chế và ban hành chính sách hỗ trợ, thúc đẩy chuyển đổi số

Hiện nay, Thành phố vẫn còn thiếu những quy định, định chế về an toàn thông tin mạng, các quy định về quản trị, giám sát, vận hành hệ thống thông tin dùng chung. Các chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp vẫn còn chưa hoàn toàn bám sát hướng dẫn của Chính phủ như chính sách hỗ trợ tài chính, chính sách đảm bảo tính công bằng trong tiếp cận môi trường CĐS.

Tổ chức thực thi chính sách quản lý hỗ trợ, thúc đẩy chuyển đổi số

Chính quyền Hải Phòng đã triển khai các chính sách hỗ trợ CĐS cho DNNVV thông qua nhiều biện pháp cụ thể. Tuy nhiên, các chính sách và tổ chức quản lý vẫn còn những hạn chế sau:

Thứ nhất, công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho DNTNNVV vẫn còn hạn chế. Số lượng doanh nghiệp tham gia các hội nghị, hội thảo về CĐS còn chưa nhiều nên việc các doanh nghiệp tiếp cận với chính sách hỗ trợ chưa đầy đủ.

Thứ hai, hệ thống tài liệu hướng dẫn CĐS cung cấp cho DNTNNVV vẫn còn chưa đầy đủ và rõ ràng. Số lượng các doanh nghiệp được tư vấn về xây dựng chiến lược CĐS còn khá ít. Số lượng các lớp đào tạo về CĐS cũng chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp.

Thứ ba, hạ tầng kỹ thuật số, nền tảng số vẫn còn bị đánh giá thấp. Các chỉ số đánh giá cấp tỉnh như chỉ số ITC Index hay DTI của Hải Phòng đều cho thấy những hạn chế trong việc tạo lập môi trường CĐS hiện đại cho các doanh nghiệp nói chung và DNTNNVV nói riêng.

Thứ tư, mặc dù Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) đã có hướng dẫn về hỗ trợ tài chính cho các DNTNNVV khi thực hiện CĐS nhưng lại chưa được đưa vào chính sách hỗ trợ của chính quyền TP. Hải Phòng.

Thứ năm, một trong những lo ngại của DNTNNVV khi CĐS là bảo đảm an toàn, an ninh mạng. Khi chính quyền Thành phố không đưa ra quy định cụ thể về kiểm soát an toàn, an ninh mạng, thì đây vẫn được coi là những rủi ro cho các doanh nghiệp khiến họ phải cân nhắc khi thực hiện CĐS.

Thứ sáu, Thành phố còn thiếu nhân lực số. Khi doanh nghiệp CĐS, các công việc trên nền tảng số đưa ra những yêu cầu mới phức tạp hơn. Nguồn nhân lực trong các doanh nghiệp có thể không đủ đáp ứng. Bên cạnh đó, nền tảng số cũng đòi hỏi các nghiên cứu, triển khai, đổi mới sáng tạo có những bước thay đổi nên những người lao động phải có đủ kiến thức để thực hiện. Tuy nhiên, ở Hải Phòng hiện nay, nguồn nhân lực số còn hạn chế, chưa đủ cung cấp cho một số lượng lớn các DNTNNVV thực hiện CĐS.

Kiểm tra, đánh giá chuyển đổi số

Hiện nay, việc kiểm tra, đánh giá mới chỉ dừng lại ở yêu cầu các DNTNNVV tham gia báo cao về mức độ CĐS trên trang đánh giá của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính). Sở Kế hoạch và Đầu tư (nay là Sở Tài chính) cũng chủ trì định kỳ đánh giá xác định chỉ số CĐS của doanh nghiệp và về phát triển kinh tế số; sử dụng Bộ chỉ số ban hành theo Quyết định số 1970/QĐ-BTTTT để đánh giá hiệu quả CĐS của doanh nghiệp. Đến hết năm 2023, 80% DNNVV tại Thành phố đã hoàn thành báo cáo về tình hình ứng dụng công nghệ thông tin. Đồng thời, Thành phố đã thực hiện 4 đợt khảo sát lớn với khoảng 2.000 DNNVV để thu thập ý kiến phản hồi về các chính sách hỗ trợ CĐS. Tuy nhiên, việc kiểm tra, đánh giá chưa thể hiện sự tập trung vào việc tạo lập môi trường CĐS cho doanh nghiệp như: kiểm tra và thúc đẩy xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho CĐS; kiểm tra mức độ tiếp cận với các điều kiện hỗ trợ CĐS của các DNTNNVV; kiểm tra mức độ thực hiện các chính sách hỗ trợ DNTNNVV CĐS. Các quy định, quy chế về kiểm tra, thanh tra, quy chế về sự phối hợp của các ngành quản lý liên quan với các cơ quan chức năng và tổ chức thực hiện thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật trong các hoạt động hỗ trợ DNTNNVV.

ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

Hoàn thiện, bổ sung chiến lược, kế hoạch hỗ trợ, thúc đẩy chuyển đổi số

Rà soát, tiếp tục xây dựng và bổ sung vào quy hoạch phát triển các DNTNNVV với mục tiêu cơ bản: tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tiếp cận, tìm hiểu và thuận lợi trong việc tiến hành CĐS ở các cấp độ khác nhau. Xác lập rõ nghĩa vụ, trách nhiệm của các DN đối với chương trình CĐS quốc gia cũng như kết quả kinh doanh. Đồng thời, xây dựng kế hoạch hỗ trợ, thúc đẩy các DNTNNVV thực hiện CĐS tại doanh nghiệp theo hướng minh bạch, có sự kiểm tra, giám sát căn cứ vào kế hoạch hàng năm và kế hoạch trung hạn thống nhất, đồng bộ với kế hoạch CĐS của Thành phố, phù hợp với quy hoạch phát triển DNTNNVV và mục tiêu đặt ra cho CĐS đối với DNTNNVV trên địa bàn.

Hoàn thiện thể chế, chính sách hỗ trợ, thúc đẩy chuyển đổi số

UBND TP. Hải Phòng giao nhiệm vụ cho các cơ quan, đơn vị, rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình CĐS của các DNTNNVV, phát triển các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới dựa trên công nghệ số, internet và không gian mạng. Tất cả doanh nghiệp, người dân đều có thể cùng với cơ quan quản lý nhà nước tham gia các hoạt động này.

Triển khai các hoạt động nghiên cứu khoa học mang tính mở rộng cấp Thành phố nhằm nghiên cứu, đánh giá, phân tích cơ chế, chính sách, kinh nghiệm, cách làm hay trong thực hiện CĐS ứng dụng DNTNNVV trong điều kiện đặc thù của TP. Hải Phòng để xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn về CĐS cho DNTNNVV trên địa bàn mang tính thực tiễn và khả thi. Thành lập Ban chỉ đạo CĐS riêng cho khối các DNTNNVV có người đại diện của cơ quan quản lý nhà nước, đại diện các doanh nghiệp đang tiến hành CĐS tham gia để tạo ra sự kết nối chặt chẽ giữa cơ quan quản lý nhà nước với doanh nghiệp nhằm hỗ trợ, giám sát, phản hồi thông tin và xử lý các vấn đề phát sinh một cách nhanh chóng, kịp thời. Xây dựng các chính sách thúc đẩy phát triển hạ tầng viễn thông trên địa bàn TP. Hải Phòng với các giải pháp cụ thể, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn trong giai đoạn từ nay đến năm 2030.

Nâng cao hiệu quả thực thi chính sách hỗ trợ

Tuyên truyền nâng cao nhận thức về CĐS đối với DNTNNVV. Theo đó, triển khai ngay công tác tuyên truyền, quán triệt nội dung của Chương trình hành động về CĐS trong toàn thể đội ngũ cán bộ đảng viên, công chức, viên chức, người lao động thuộc thẩm quyền quản lý, làm chuyển biến nhận thức và quyết tâm cao của các ngành, các cấp. Tăng cường và nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ truyền thông mới, mạng xã hội trong công tác quán triệt, tuyên truyền, phổ biến thông tin và triển khai thực hiện nghị quyết cho mọi người dân, doanh nghiệp.

Hỗ trợ đào tạo, tư vấn về CĐS cho các DNTNNVV. Xây dựng các tài liệu, công cụ hướng dẫn CĐS và môi trường số phù hợp cho từng nhóm doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố (chia thành nhóm doanh nghiệp công nghiệp, dịch vụ hoặc nông nghiệp…); hình thành và tổ chức điều phối mạng lưới chuyên gia tư vấn về CĐS cho các DNTNNVV. UBND TP. Hải Phòng có thể mở các lớp đào tạo nâng cao nghiệp vụ cho các chuyên gia tư vấn CĐS theo các tiêu chuẩn, xu hướng thế giới...

Phát triển hạ tầng kỹ thuật số, nền tảng số. UBND Thành phố cũng có thể phát triển kho dữ liệu dùng chung và dữ liệu mở cho phép thu thập, tổng hợp, chuẩn hoá, làm sạch và phân tích, xử lý dữ liệu từ nguồn dữ liệu bên trong và ngoài Thành phố, có khả năng kết nối, chia sẻ, tích hợp. Hỗ trợ các DNTNNVV trong phát triển, hợp tác về thương mại điện tử với doanh nghiệp phân phối truyền thống, nhà sản xuất, nâng cao năng lực cho doanh nghiệp tham gia sàn giao dịch thương mại điện tử uy tín trong nước và thế giới.

Hỗ trợ tài chính cho các DNTNNVV CĐS. Xây dựng cơ chế ưu đãi cho các DNTNNVV thực hiện tích hợp công nghệ hiện đại vào các lĩnh vực công nghiệp có ảnh hưởng lớn để cải thiện năng suất, khai thác các giá trị kinh tế chưa thực hiện được trước đây. Thực hiện cung cấp miễn phí một số dịch vụ tư vấn, hoặc hỗ trợ 50% kinh phí tư vấn 1-1 về CĐS cho các DNTNNVV tại điểm tư vấn, hỗ trợ CĐS của Thành phố. Hỗ trợ một phần chi phí cho các DNTNNVV kiến tạo, sử dụng giải pháp số, phát triển, hợp tác về thương mại điện tử, nghiên cứu, ứng dụng công nghệ và thực hiện CĐS. Bảo đảm an toàn, an ninh mạng, phát triển nguồn nhân lực số, hợp tác, nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo.

Xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp. Tạo điều kiện thuận lợi cho các startup bằng cách thiết lập một môi trường pháp lý thân thiện, đơn giản hóa các thủ tục thành lập doanh nghiệp và áp dụng các chính sách ưu đãi về thuế và hỗ trợ tài chính; tạo dựng môi trường thuận lợi, việc hỗ trợ kết nối các startup với các doanh nghiệp lớn.

Tăng cường kiểm tra, đánh giá

Các cơ quan chức năng được phân công nhiệm vụ tiến hành đánh giá mức độ sẵn sàng CĐS của các DNTNNVV hàng năm, chỉ ra những rào cản mà các DNTNNVV đang gặp phải trong quá trình thực hiện CĐS hoặc chưa thể tham gia vào CĐS để tìm kiếm giải pháp hỗ trợ phù hợp của chính quyền Thành phố. UBND TP. Hải Phòng cần thường xuyên, chủ động và chỉ đạo các đơn vị có liên quan thực hiện hoạt động kiểm tra, giám sát thực thi chính sách hỗ trợ, thúc đẩy các DNTNNVV CĐS theo kế hoạch. Quy trình thanh - kiểm tra, giám sát phải phù hợp với chương trình CĐS của Thành phố, định hướng, mục tiêu thanh tra, kiểm tra, giám sát, đặc điểm của DNTNNVV cũng như mức độ CĐS của Thành phố theo từng giai đoạn. Xác định rõ từng nội dung thanh tra, kiểm tra, giám sát theo đặc thù từng nhóm hoạt động hay theo từng chính sách cụ thể.

(*) Nghiên cứu được thực hiện trước thời điểm sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh theo Nghị quyết số 202/2025/QH15.

Tài liệu tham khảo:

1. UBND TP. Hải Phòng (2020). Kế hoạch số 227/KH-UBND ngày 21/9/2020 về việc CĐS TP. Hải Phòng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

2. UBND TP. Hải Phòng (2022a). Kế hoạch số 66/KH-UBND ngày 16/3/2022 về việc triển khai chương trình xác định chỉ số đánh giá mức độ CĐS doanh nghiệp và hỗ trợ thúc đẩy doanh nghiệp CĐS, phát triển kinh tế số.

3. UBND TP. Hải Phòng (2022b). Kế hoạch số 74/KH-UBND ngày 24/3/2022 về việc CĐS TP. Hải Phòng năm 2022.

4. UBND TP. Hải Phòng (2022c). Kế hoạch số 86/KH-UBND ngày 5/4/2022 về việc cải thiện và nâng cao chỉ số CĐS TP. Hải Phòng năm 2022.