Nga bắn tín hiệu “tái định vị” quan hệ Với Mỹ

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump (Ảnh: Sputnik).

Tuyên bố này không chỉ đánh dấu bước ngoặt tiềm năng trong quan hệ Nga  - Mỹ, vốn căng thẳng suốt nhiều năm qua, mà còn đặt ra câu hỏi lớn về ý đồ chiến lược của Moscow. Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu đầy biến động, động thái này của Nga phản ánh những tính toán sâu xa, từ ngoại giao, kinh tế đến an ninh.

Danh sách “không thân thiện” và quan hệ Nga - Mỹ

Danh sách các quốc gia “không thân thiện” được Nga công bố lần đầu năm 2021, như một phản ứng trước các lệnh trừng phạt kinh tế và ngoại giao mà phương Tây áp đặt lên Moscow, đặc biệt sau sự kiện sáp nhập Crimea (2014) và xung đột ở Ukraine. Danh sách này gồm Mỹ, các thành viên Liên minh châu Âu (EU), Canada, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và một số quốc gia khác.

Theo Sắc lệnh của Tổng thống Vladimir Putin, các quốc gia trong danh sách này bị hạn chế trong các hoạt động kinh tế và ngoại giao với Nga như cấm tuyển dụng công dân Nga tại các cơ quan đại diện ngoại giao hoặc giới hạn đầu tư từ các công ty thuộc các nước này.

Quan hệ Nga - Mỹ đã rơi vào mức thấp nhất kể từ Chiến tranh Lạnh. Các lệnh trừng phạt liên tiếp từ Mỹ nhắm vào các cá nhân, tổ chức; các lĩnh vực xương sống trong nền kinh tế Nga như năng lượng, tài chính, quốc phòng, cùng với việc Nga bị cáo buộc can thiệp bầu cử Mỹ hay tấn công mạng năm 2016 và 2020, đã tạo ra bầu không khí đối đầu gay gắt. Tuy nhiên, từ đầu năm 2025, một số dấu hiệu cải thiện quan hệ đã xuất hiện.

Các cuộc đàm phán song phương về Ukraine, dù chưa đạt kết quả cụ thể, đã mở ra kênh đối thoại giữa hai nguyên thủ. Ngoài ra, tuyên bố của Tổng thống Mỹ về mong muốn đạt thỏa thuận hòa bình ở Ukraine và giảm căng thẳng với Nga cũng tạo tiền đề cho những thay đổi trong chính sách của cả hai bên.

Trong bối cảnh đó, phát biểu của ông Peskov vào ngày 8/7 vừa qua được xem như một tín hiệu “mang tính thăm dò” phản ứng từ Mỹ và quốc tế. Ông nhấn mạnh: “Danh sách này không phải bất biến. Khi các hành động không thân thiện chấm dứt và quan hệ song phương được khôi phục, việc xem xét lại danh sách là hoàn toàn khả thi”, theo Sputnik. Tuyên bố này không chỉ nhắm đến Mỹ mà còn mở ra khả năng điều chỉnh chính sách với các quốc gia phương Tây khác.

Tính toán chiến lược của Nga

Thứ nhất, tín hiệu ngoại giao; thăm dò ý định của Mỹ. Theo các chuyên gia, tuyên bố của ông Peskov là động thái ngoại giao mang tính chiến lược nhằm thử phản ứng của Washington. Fyodor Lukyanov, Chủ tịch Hội đồng Chính sách Đối ngoại và Quốc phòng Nga, nhận định: “Nga muốn gửi thông điệp rằng họ sẵn sàng đối thoại, nhưng với điều kiện Mỹ phải thay đổi cách tiếp cận đối đầu. Đây là cách Moscow đặt bóng sang sân của Washington”, theo TASS. Việc đề cập đến khả năng gỡ Mỹ khỏi danh sách “không thân thiện” không đồng nghĩa với sự nhượng bộ ngay lập tức, mà là lời mời gọi Mỹ thể hiện thiện chí như nới lỏng trừng phạt hoặc giảm hỗ trợ quân sự cho Ukraine.

Tuyên bố này cũng phản ánh sự tự tin của Nga trong bối cảnh địa chính trị hiện nay khi nước này đang giành những lợi thế nhất định trên chiến trường và quốc tế. Hội nghị thượng đỉnh BRICS tại Kazan (2024) đã cho thấy Nga không bị cô lập như phương Tây kỳ vọng, với sự tham gia của nhiều quốc gia thuộc Nam Bán cầu. “Nga đang ở vị thế đủ mạnh để đàm phán với Mỹ từ thế ngang hàng, chứ không phải từ thế yếu,” chuyên gia Dmitry Suslov từ Trường Kinh tế Cao cấp Moscow nhận xét.

Thứ hai, mở cánh cửa cho đầu tư từ phương Tây. Một trong những động cơ chính của Nga là khôi phục quan hệ kinh tế với phương Tây, đặc biệt là Mỹ. Dù Nga đã xoay trục sang châu Á, với Trung Quốc và Ấn Độ trở thành các đối tác thương mại chính, nền kinh tế Nga vẫn chịu tổn thương từ các lệnh trừng phạt. Theo báo cáo của Trường Kinh tế Kiev (KSE), các công ty Mỹ đã thiệt hại khoảng 52 tỷ USD khi rút khỏi Nga, nhưng Nga cũng mất đi nguồn vốn và công nghệ từ phương Tây.

Tổng thống Putin gần đây đã chỉ đạo chính phủ chuẩn bị các điều kiện để các công ty phương Tây quay trở lại Nga nhưng với những điều khoản do Moscow đặt ra. Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov cũng đề cập đến việc nới lỏng hạn chế đối với đầu tư từ các quốc gia “không thân thiện”. Việc gỡ Mỹ khỏi danh sách có thể là bước đi đầu tiên để thu hút các tập đoàn lớn của Mỹ như ExxonMobil hay Boeing quay lại thị trường Nga, qua đó giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.

Chuyên gia kinh tế Anders Åslund từ Đại học Georgetown (Mỹ) nhận định: “Nga hiểu rằng hợp tác kinh tế với Mỹ và châu Âu là chìa khóa để hiện đại hóa nền kinh tế. Tuy nhiên, họ sẽ không chấp nhận quay lại quan hệ như trước mà không có sự nhượng bộ từ phương Tây”, theo Financial Times.

Thứ ba, tạo động lực để Mỹ cân nhắc giảm hỗ trợ quân sự cho Ukraine. Xung đột ở Ukraine vẫn là tâm điểm của căng thẳng Nga-Mỹ. Việc Mỹ tuyên bố tạm dừng cung cấp một số vũ khí then chốt cho Ukraine như hệ thống phòng không Patriot và tên lửa Hellfire, được Nga coi là tín hiệu tích cực. Ông Peskov từng bình luận rằng động thái này “có thể đẩy nhanh quá trình kết thúc xung đột”. Việc cân nhắc gỡ Mỹ khỏi danh sách “không thân thiện” có thể là cách Nga khuyến khích Mỹ tiếp tục giảm hỗ trợ quân sự cho Kiev, tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán hòa bình.

Tuy nhiên, các chuyên gia phương Tây tỏ ra thận trọng. Nhà phân tích Jana Kobzova từ Hội đồng Đối ngoại Châu Âu cho rằng: “Nga có thể đang lợi dụng tình hình nội bộ của Mỹ, nơi chính quyền Tổng thống Donald Trump đang chia rẽ, phải cân bằng giữa cam kết "Nước Mỹ trên hết" và áp lực từ các đồng minh NATO. Tuyên bố của ông Peskov là một cách gây áp lực để Mỹ lùi bước ở Ukraine”, theo DW.

Thứ tư, tái định vị trong trật tự toàn cầu. Tuyên bố của ông Peskov cũng phản ánh tham vọng tái định vị vai trò của mình trong trật tự thế giới mới. Với sự trỗi dậy của Trung Quốc và sự chia rẽ trong nội bộ phương Tây, Nga muốn thể hiện mình là cường quốc độc lập, có khả năng đối thoại với cả Đông và Tây.

Ông Andrey Kortunov, Tổng Giám đốc Hội đồng Các vấn đề Quốc tế Nga, nhận xét: “Moscow không muốn bị kẹt trong liên minh quá phụ thuộc vào Bắc Kinh. Việc cải thiện quan hệ với Mỹ sẽ giúp Nga cân bằng chiến lược và tránh bị cô lập”. Hơn nữa, Nga cũng muốn tận dụng sự bất mãn của một số quốc gia với chính sách đơn phương của Mỹ. Việc đưa ra khả năng hòa giải với Washington có thể giúp Nga củng cố hình ảnh như một đối tác linh hoạt, sẵn sàng hợp tác với tất cả các bên.

Phản ứng từ Mỹ và hệ quả tiềm năng

Phản ứng từ Mỹ và các đồng minh phương Tây đối với tuyên bố của ông Peskov vẫn còn dè dặt. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio gọi đây là “bước đi tích cực nhưng chưa đủ để thay đổi căn bản quan hệ song phương”, theo Izvestia. Trong khi đó, các quốc gia EU như Pháp và Anh tỏ ra hoài nghi, cho rằng Nga có thể đang sử dụng lá bài ngoại giao để làm suy yếu sự đoàn kết của phương Tây.

Nếu Nga thực sự loại Mỹ khỏi danh sách “không thân thiện,” các hệ quả sau có thể xảy ra: (i) Nới lỏng trừng phạt. Theo đó Mỹ có thể đáp lại bằng cách dỡ bỏ một số lệnh trừng phạt đối với các cá nhân hoặc thực thể Nga, như đã được thảo luận trong các cuộc đàm phán đầu năm 2025. (ii) Tăng cường trao đổi thương mại. Các công ty Mỹ có thể quay lại Nga, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng và công nghệ, giúp Nga giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. (iii) Tác động đến Ukraine. Việc cải thiện quan hệ Nga - Mỹ có thể làm suy yếu vị thế của Ukraine, đặc biệt nếu Mỹ giảm viện trợ quân sự hoặc thúc đẩy Kiev nhượng bộ trong đàm phán hòa bình với Nga.

Các chuyên gia quốc tế có những góc nhìn đa chiều về động thái của Nga. Nhà phân tích Vitaly Shevchenko, chuyên gia về Ukraine của trang BBC, cho rằng: “Nga đang chơi ván cờ dài hạn, tận dụng sự thay đổi chính trị ở Mỹ để đạt được lợi ích tối đa. Tuy nhiên, bất kỳ sự hòa giải nào cũng sẽ đi kèm với những điều kiện khắc nghiệt từ cả hai phía”.

Trong khi đó, chuyên gia Stefanovich từ Học viện Ngoại giao Moscow (Nga) nhấn mạnh: “Tuyên bố của ông Peskov không có nghĩa là Nga sẽ từ bỏ lợi ích cốt lõi, đặc biệt ở Ukraine. Đây chỉ là một cách để Nga kiểm soát nhịp độ đối đầu với phương Tây”, theo Vedomosti.

Ngược lại, một số ý kiến từ phương Tây cho rằng Nga có thể đang ở thế yếu hơn so với vẻ ngoài. “Moscow cần Mỹ hơn là Mỹ cần Nga, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế Nga chịu áp lực ngày càng lớn từ lệnh trừng phạt quốc tế và sự cạnh tranh từ Trung Quốc”, nhà phân tích Anders Åslund từ tờ Financial Times nhận định.

Tuyên bố mới đây của người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov về khả năng loại Mỹ khỏi danh sách “không thân thiện” là nước cờ chiến lược, phản ánh sự linh hoạt của Nga trong bối cảnh địa chính trị phức tạp. Đằng sau lời đề nghị hòa giải là những tính toán sâu sắc về ngoại giao, kinh tế, an ninh, nhằm củng cố vị thế của Nga trên trường quốc tế. Tuy nhiên, việc thực hiện động thái này phụ thuộc vào phản ứng của Mỹ và sự đồng thuận trong nội bộ phương Tây.

Giới chuyên gia cho rằng, dù kết quả ra sao, tuyên bố này đã mở ra một chương mới trong quan hệ Nga - Mỹ, nơi đối thoại và đối đầu cùng tồn tại. Trong một thế giới đang thay đổi nhanh chóng, Nga dường như đang tìm cách định hình lại vai trò của mình, không chỉ như một đối thủ mà còn như “đối tác tiềm năng” của Mỹ.