Lý do Mỹ bất ngờ tạm dừng cung cấp vũ khí then chốt cho Ukraine

Quyết định này, được Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth phê duyệt sau khi Thứ trưởng Elbridge Colby đề xuất, diễn ra trong bối cảnh Nga gia tăng các cuộc tấn công quy mô lớn vào Ukraine, đẩy Kiev vào tình thế nguy hiểm.

Theo Viện Kiel, kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt vào tháng 2/2022, Ukraine phụ thuộc lớn vào viện trợ quân sự từ Mỹ, với tổng giá trị khoảng 64 tỷ USD, chiếm gần nửa trong số 136 tỷ USD từ các đồng minh Mỹ/phương Tây. Các hệ thống như Patriot, Stinger và đạn pháo 155mm là “xương sống” giúp Ukraine chống lại các đợt tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) của Nga.

Tuy nhiên, sau cuộc kiểm toán kho vũ khí do Bộ Quốc phòng Mỹ thực hiện, Washington phát hiện dự trữ đạn dược, đặc biệt là tên lửa phòng không, đang ở mức báo động, theo TASS.

Lý do Mỹ giảm viện trợ vũ khí

Thứ nhất, kho dự trữ quân sự Mỹ cạn kiệt. Cuộc kiểm toán do Bộ trưởng Hegseth chỉ đạo cho thấy kho vũ khí Mỹ, đặc biệt là các hệ thống Patriot và Stinger, đang thiếu hụt nghiêm trọng. Việc sản xuất các hệ thống này mất nhiều năm, khiến Washington ưu tiên đảm bảo năng lực quân sự của mình trước các mối đe dọa toàn cầu, bao gồm căng thẳng ở Trung Đông, theo Politico.

Một quan chức Mỹ giấu tên nhấn mạnh với CBS News rằng động thái này nhằm duy trì khả năng phòng thủ của Mỹ trước các nguy cơ tiềm tàng.

Malcolm Chalmers, lãnh đạo Viện nghiên cứu quân sự Royal United Services Institute, cho rằng quyết định này phản ánh ưu tiên chiến lược của chính quyền ông Donald Trump trong việc bảo vệ lợi ích Mỹ, đặc biệt khi Washington phải cân nhắc các mối đe dọa từ Iran và các lực lượng ủy nhiệm ở Trung Đông. Chalmers nhấn mạnh, Mỹ chỉ cung cấp 20% phần cứng quân sự mà Ukraine sử dụng nhưng các hệ thống tiên tiến như Patriot và tên lửa ATACMS là không thể thay thế trong ngắn hạn.

Thứ hai, chính sách “Nước Mỹ trên hết”. Chính quyền Tổng thống Donald Trump thúc đẩy chính sách “Nước Mỹ trên hết”, ưu tiên lợi ích quốc gia và giảm cam kết quốc tế. Bộ trưởng Hegseth tuyên bố việc cắt giảm viện trợ nhằm gây áp lực để Ukraine đàm phán hòa bình với Nga, thay vì kéo dài xung đột. Trong cuộc gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, ông Trump nhấn mạnh rằng Kiev “đang ở thế bất lợi”, ám chỉ sự phụ thuộc vào sự hỗ trợ của Mỹ, theo CNN. Động thái này tạo sức ép lớn, buộc Ukraine cân nhắc nhượng bộ trong các cuộc đàm phán với Nga.

Trung tướng Frederick B. Hodges, cựu chỉ huy quân đội Mỹ tại châu Âu, cho rằng tuyên bố của Tổng thống Trump rằng Ukraine “không nắm lợi thế” cho thấy sự thiếu hiểu biết về bản chất của cuộc chiến và tinh thần chiến đấu của quân đội Ukraine. Ông nhấn mạnh rằng Ukraine vẫn có thể duy trì thế trận nếu nhận được sự hỗ trợ đầy đủ từ châu Âu nhưng nếu Mỹ rút viện trợ hoàn toàn, Washington có nguy cơ mất uy tín và ảnh hưởng trên trường quốc tế.

Thứ ba, chuyển hướng ưu tiên sang Trung Đông. Căng thẳng leo thang với Iran và lực lượng Houthi tại Yemen thời gian gần đây khiến Mỹ lo ngại, muốn chuyển hướng nguồn lực quân sự. Theo Wall Street Journal, Lầu Năm Góc đã chuyển hàng chục nghìn tên lửa chống UAV, vốn dành cho Ukraine, sang các lực lượng đồn trú Mỹ tại Trung Đông. Bộ trưởng Hegseth xác nhận đây là “vấn đề khẩn cấp” để tăng cường phòng thủ trước các mối đe dọa khu vực, làm suy giảm nguồn cung cho Ukraine.

Mykola Bielieskov, nhà phân tích cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia ở Kiev, cho rằng việc chuyển hướng vũ khí sang Trung Đông là dấu hiệu rõ ràng về sự thay đổi ưu tiên chiến lược của chính quyền Mỹ. Ông cảnh báo nếu tình trạng này kéo dài, Ukraine sẽ mất khả năng tấn công các mục tiêu tầm xa và bảo vệ các thành phố trước các đợt không kích của Nga.

Ảnh hưởng đối với Ukraine

Một là thiếu hụt vũ khí phòng không và đạn dược. Việc Mỹ dừng cung cấp các loại vũ khí như tên lửa Patriot, Stinger, đạn pháo 155mm, Hellfire, GMLRS khiến Ukraine đối mặt nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng các hệ thống phòng không, đạn dược. Patriot là hệ thống duy nhất của Ukraine có khả năng đánh chặn tên lửa đạn đạo, trong khi Stinger và AIM đóng vai trò quan trọng trong bắn hạ UAV và máy bay Nga. Theo Oleksiy Melnyk, chuyên gia an ninh quốc tế, việc mất đi 30% nguồn cung vũ khí từ Mỹ là đòn giáng mạnh, đặc biệt khi Ukraine luôn bị áp đảo về hỏa lực và nhân lực.

Trong bối cảnh Nga tăng cường tấn công với gần 400 tên lửa và UAV, Ukraine đã để lọt hai tên lửa đạn đạo Kinzhal trong đợt tấn công gần đây, khiến một phi công F-16 thiệt mạng khi cố gắng đánh chặn. Tổng thống Zelensky cảnh báo nếu không có sự hỗ trợ của Mỹ, Nga sẽ có nhiều cơ hội hơn để giành chiến thắng, dẫn đến tổn thất nghiêm trọng hơn cho Ukraine. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), việc Mỹ ngừng viện trợ sẽ tạo điều kiện thuận lợi để Nga giành lợi thế quyết định, làm suy giảm tinh thần của Ukraine.

Hai là phụ thuộc lớn hơn vào châu Âu và sản xuất nội địa. Mặc dù Ukraine đã tăng cường sản xuất vũ khí nội địa, với khoảng 55% trang thiết bị quân sự do tự chế tạo hoặc tài trợ, các hệ thống tiên tiến của Mỹ như Patriot và ATACMS không thể thay thế trong ngắn hạn. Châu Âu, với các nước lớn như Đức, Anh, Pháp, đang cố gắng lấp đầy khoảng trống bằng cách cung cấp 25 tỷ USD viện trợ quân sự trong năm 2024 và dự kiến tăng lên 30 tỷ USD năm 2025. Tuy nhiên, các hệ thống phòng không của Pháp và Italy cần radar tốt hơn để thay thế Patriot và việc thiếu thông tin tình báo từ Mỹ sẽ làm suy yếu khả năng nhắm mục tiêu của Ukraine.

Một quan chức phương Tây giấu tên cho biết Ukraine chỉ có thể duy trì cường độ chiến đấu hiện tại đến mùa hè 2025 nếu không có viện trợ Mỹ. Sau đó, Kiev sẽ cạn kiệt đạn dược và không thể sử dụng một số loại vũ khí tinh vi nhất.

Ba là sức ép tâm lý và đàm phán hòa bình. Giới chuyên gia cho rằng quyết định của Mỹ gây ra sức ép tâm lý lớn đối với Ukraine, đặc biệt khi Tổng thống Zelensky đang tìm cách hàn gắn quan hệ với chính quyền Trump. Động thái này nhằm buộc Ukraine phải đàm phán hòa bình với Nga, trong khi Mỹ không phải đưa ra bất kỳ đảm bảo an ninh nào. Điều này khiến Kiev rơi vào thế khó, khi họ vừa phải đối mặt với các cuộc tấn công liên tục của Nga, vừa phải loay hoay tìm kiếm sự hỗ trợ từ các đồng minh khác.

Evelyn Farkas, cựu Phó trợ lý Bộ trưởng quốc phòng Mỹ, cho rằng việc cắt viện trợ vào thời điểm này có thể làm tăng chi phí chiến tranh của Nga nhưng không đủ để thay đổi cục diện chiến trường một cách quyết định.

Theo giới chuyên gia quân sự, quyết định trên của Mỹ làm gia tăng nguy cơ Ukraine mất khả năng bảo vệ cơ sở hạ tầng trước các cuộc tấn công của Nga, đe dọa tinh thần chiến đấu và lãnh thổ. Quan hệ Mỹ - Ukraine có nguy cơ rạn nứt khi Kiev thất vọng với sự chậm trễ, cắt giảm viện trợ. Theo ISW, nếu Mỹ rút hoàn toàn, trật tự an ninh châu Âu sẽ bị đe dọa, làm suy yếu vai trò lãnh đạo của Mỹ trong khu vực.

Việc Mỹ tạm dừng cung cấp vũ khí chủ chốt cho Ukraine trong bối cảnh Nga gia tăng tấn công, phản ánh sự thay đổi ưu tiên chiến lược của Washington. Với kho dự trữ cạn kiệt, căng thẳng ở Trung Đông và chính sách “Nước Mỹ trên hết”, Ukraine đối mặt thách thức lớn về phòng không và đạn dược.

Dù châu Âu và sản xuất nội địa đang nỗ lực lấp khoảng trống, sự thiếu hụt các hệ thống tiên tiến của Mỹ có thể dẫn đến hệ quả nghiêm trọng, cả về quân sự lẫn chính trị, trong cuộc xung đột Nga - Ukraine.