Hình ảnh cho thấy tàu Magic Seas bị tấn công trên Biển Đỏ (Ảnh: Reuters).
Ngày 6/7, Biển Đỏ - một trong những hành lang vận tải quan trọng nhất thế giới, lại rung lên hồi chuông báo động khi phiến quân Houthi tại Yemen tấn công và tuyên bố đánh chìm tàu chở hàng Magic Seas. Một ngày sau, tấn công tàu Eternity C khiến hai thuyền viên thiệt mạng và con tàu bị hư hại nghiêm trọng.
Những sự kiện này đánh dấu sự trở lại của Houthi trên mặt trận hàng hải sau gần 7 tháng tạm lắng, phá vỡ giai đoạn yên ổn mong manh ở khu vực vốn là huyết mạch của thương mại toàn cầu.
Biển Đỏ, nơi kết nối châu Á, châu Phi và châu Âu qua kênh đào Suez, là tuyến đường vận chuyển khoảng 12% thương mại toàn cầu, bao gồm dầu mỏ, hàng hóa và nguyên liệu thô.
Các cuộc tấn công của Houthi không chỉ đe dọa an ninh hàng hải mà còn làm dấy lên lo ngại về nguy cơ leo thang xung đột khu vực, trong bối cảnh Trung Đông đang đứng trước lằn ranh của những cuộc đàm phán ngừng bắn tại Gaza và căng thẳng liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran.
Diễn biến các vụ tấn công: Sự trở lại của Houthi
Ngày 6/7, phiến quân Houthi, được Iran hậu thuẫn, tiến hành cuộc tấn công quy mô lớn nhằm vào tàu chở hàng Magic Seas, một tàu mang cờ Liberia do công ty Hy Lạp vận hành. Theo người phát ngôn quân sự của Houthi, Yahya Saree, cuộc tấn công sử dụng “hai xuồng không người lái chứa chất nổ, 5 tên lửa đạn đạo và hành trình, cùng 3 UAV”.
Các nguồn tin từ Cơ quan Điều hành Thương mại Hàng hải Vương quốc Anh (UKMTO) và công ty an ninh hàng hải Ambrey cho biết, vụ tấn công bắt đầu khi 8 xuồng nhỏ tiếp cận con tàu, khai hỏa bằng súng và lựu đạn tự hành (RPG), sau đó là các vụ nổ từ xuồng không người lái và tên lửa.
Hậu quả của vụ tấn công là nghiêm trọng: Tàu Magic Seas bốc cháy dữ dội, hư hỏng nặng và bắt đầu chìm. Thủy thủ đoàn 22 người buộc phải bỏ tàu và được một tàu cứu hộ của Abu Dhabi Ports giải cứu an toàn. Lực lượng Houthi tuyên bố con tàu đã “chìm hoàn toàn” và là “mục tiêu hợp pháp” vì công ty sở hữu tàu này bị cáo buộc vi phạm nghiêm trọng lệnh cấm của nhóm này khi cập cảng của Israel. Tuy nhiên, Michael Bodouroglou, đại diện của Stem Shipping - một trong những đơn vị quản lý Magic Seas cho biết chưa có xác minh độc lập về việc tàu bị chìm.
Chưa đầy 24 giờ sau, đêm ngày 7/7, một vụ tấn công khác nhắm vào tàu Eternity C, cũng mang cờ Liberia và do công ty Hy Lạp vận hành, xảy ra cách cảng Hodeida khoảng 94 km về phía tây. Theo Ambrey và EU Operation Aspides, con tàu bị tấn công bởi 2 xuồng nhỏ và nhiều UAV mang chất nổ. Lực lượng an ninh trên tàu đã bắn trả, nhưng Eternity C chịu thiệt hại nặng nề, mất khả năng di chuyển và bị bao vây bởi các xuồng nhỏ trong nhiều giờ.
Bản đồ Biển Đỏ (Ảnh: Britannica).
Vụ tấn công khiến 2 thuyền viên thiệt mạng và ít nhất 2 người khác bị thương. Thủy thủ đoàn gồm 21 người Philippines và 1 người Nga. UKMTO báo cáo rằng con tàu bị hư hỏng nghiêm trọng, mất toàn bộ động lực và liên lạc viễn thông, đồng thời đối mặt với nguy cơ chìm. Mặc dù Houthi chưa chính thức nhận trách nhiệm cho vụ tấn công này, cả chính phủ lưu vong của Yemen và lực lượng hải quân EU đều quy kết trách nhiệm cho nhóm phiến quân này.
Ngay sau vụ tấn công Magic Seas, quân đội Israel (IDF) đã tiến hành các cuộc không kích vào các mục tiêu của Houthi tại Yemen vào sáng 6/7, nhắm vào các cảng Hodeida, Ras Isa, Salif và nhà máy điện Ras Kanatib. IDF thông báo đã phá hủy tàu Galaxy Leader - một tàu thương mại bị Lực lượng Houthi chiếm giữ từ tháng 11/2023 và được cải tạo để lắp radar theo dõi tàu quốc tế. IDF tuyên bố các mục tiêu này được sử dụng để chuyển vũ khí từ Iran và hỗ trợ các hoạt động “khủng bố” của Houthi.
Đáp lại, Houthi bắn 2 tên lửa và 1 UAV về phía lãnh thổ Israel, nhắm vào sân bay Ben Gurion, các cảng Ashdod, Eilat và một nhà máy điện ở Ashkelon. Tuy nhiên, các mục tiêu này đều bị IDF đánh chặn hoặc không gây thiệt hại. Các cuộc không kích của Israel và phản ứng của Houthi làm dấy lên lo ngại về một vòng xoáy bạo lực mới, đặc biệt trong bối cảnh các cuộc đàm phán ngừng bắn tại Gaza đang diễn ra ở Qatar.
Bối cảnh địa chính trị: Houthi và xung đột khu vực
Theo Reuters, Houthi - một nhóm phiến quân được Iran hậu thuẫn, tự coi mình là một phần của “Trục kháng chiến” cùng với Hezbollah và Hamas, với mục tiêu đối đầu với Israel và các đồng minh phương Tây. Kể từ khi xung đột Gaza bùng nổ vào tháng 10/2023, Houthi đã tiến hành hơn 100 cuộc tấn công vào các tàu thương mại và quân sự ở Biển Đỏ, tuyên bố hành động này là để ủng hộ người Palestine và gây áp lực buộc Israel chấm dứt chiến dịch quân sự tại Gaza.
Các cuộc tấn công này đã làm gián đoạn nghiêm trọng thương mại toàn cầu, buộc nhiều công ty vận tải phải chuyển hướng đi vòng qua Mũi Hảo vọng, làm tăng chi phí và thời gian vận chuyển.
Ellie Shafik, chuyên gia phân tích tại công ty quản lý rủi ro hàng hải Vanguard Tech (Anh), nhận định: “Việc Houthi tạm dừng hoạt động không có nghĩa là ý định cơ bản của họ đã thay đổi. Chừng nào xung đột Gaza còn tiếp diễn, các tàu có liên kết - dù là thực tế hay được Houthi cho là liên kết; với Israel sẽ tiếp tục đối mặt với rủi ro cao”. Các tàu như Magic Seas và Eternity C bị Houthi nhắm mục tiêu vì công ty vận hành hoặc các tàu chị em của chúng từng ghé cảng Israel như Haifa và Ashdod.
Giới quân sự cho biết, Houthi nhận được sự hỗ trợ đáng kể từ Iran, bao gồm vũ khí, huấn luyện và tài chính, điều này giúp họ thực hiện các cuộc tấn công tinh vi bằng tên lửa, UAV và xuồng không người lái chứa chất nổ. Trong khi đó, Mỹ và các đồng minh phương Tây tìm cách kiềm chế Houthi thông qua các cuộc không kích và triển khai lực lượng hải quân như chiến dịch Aspides và chiến dịch Atalanta. Tuy nhiên, thỏa thuận ngừng bắn giữa Mỹ và Houthi vào tháng 5/2025 chỉ yêu cầu nhóm này dừng tấn công tàu chiến Mỹ, không bao gồm các tàu thương mại hoặc Israel.
Tác động kinh tế và an ninh toàn cầu
Thứ nhất, gây gián đoạn thương mại hàng hải. Các cuộc tấn công của Houthi vào tàu Magic Seas và Eternity C đã làm dấy lên lo ngại về an ninh hàng hải trên Biển Đỏ, nơi vận chuyển khoảng 30% hàng hóa container và 10% dầu thô toàn cầu. Việc các công ty vận tải phải chuyển hướng qua Mũi Hảo Vọng đã làm tăng chi phí vận chuyển lên 15-20% và kéo dài thời gian giao hàng từ 7-14 ngày. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến giá cả hàng hóa mà còn gây áp lực lên chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế thế giới đang đối mặt với lạm phát và bất ổn năng lượng.
Joshua Hutchinson, giám đốc tình báo và rủi ro tại Ambrey, nhấn mạnh: “Trong bối cảnh thiếu sự hiện diện của các lực lượng quân sự tại Biển Đỏ, các đội an ninh tư nhân trở thành tuyến phòng thủ duy nhất giữa Houthi và thủy thủ đoàn”. Tuy nhiên, các đội an ninh trên tàu như Eternity C chỉ có khả năng tự vệ hạn chế trước các cuộc tấn công phối hợp bằng UAV và xuồng chứa chất nổ.
Thứ hai, nguy cơ leo thang xung đột khu vực. Các cuộc tấn công của Houthi và phản ứng của Israel làm gia tăng nguy cơ leo thang xung đột ở Trung Đông. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh các cuộc đàm phán ngừng bắn giữa Israel và Hamas tại Gaza đang ở giai đoạn nhạy cảm; Iran đang cân nhắc nối lại đàm phán hạt nhân sau các cuộc không kích của Mỹ và Israel vào các cơ sở hạt nhân của nước này vào 6/2025. Một số nhà phân tích lo ngại rằng các hành động của Houthi có thể kéo Mỹ và các lực lượng phương Tây trở lại xung đột ở Yemen, làm phức tạp thêm tình hình khu vực.
Hướng đi tương lai
Các chuyên gia quốc tế cho rằng các cuộc tấn công mới đây của lực lượng Houthi đánh dấu sự thay đổi trong chiến thuật của nhóm này. Theo nhà phân tích quân sự Hutchinson, “Houthi đang áp dụng cách tiếp cận ngày càng tinh vi, kết hợp xuồng không người lái, tên lửa và UAV để tối đa hóa thiệt hại”. Điều này cho thấy khả năng quân sự của Houthi đã được nâng cấp đáng kể, có thể nhờ sự hỗ trợ từ Iran.
Trong khi đó, chuyên gia Albasha nhận định rằng các cuộc tấn công không chỉ nhằm gây áp lực lên Israel mà còn là cách để lực lượng ủy nhiệm Houthi củng cố vị thế trong khu vực và thúc đẩy câu chuyện “Trục kháng chiến” của Iran. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng nếu các cuộc tấn công tiếp tục, Mỹ và các đồng minh có thể buộc phải can thiệp quân sự mạnh mẽ hơn, làm tăng nguy cơ xung đột toàn diện.
Về phía Israel, các cuộc không kích vào Yemen cho thấy quyết tâm cứng rắn trong việc đối phó với Houthi. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng chiến lược này có thể phản tác dụng, kích động Houthi và Iran tăng cường các hoạt động chống lại Israel và các tàu liên quan. Shafik nhấn mạnh: “Chừng nào xung đột Gaza chưa được giải quyết, Biển Đỏ sẽ tiếp tục là điểm nóng của các cuộc tấn công”.
Các vụ tấn công liên tiếp vào Magic Seas và Eternity C trong trong 2 ngày 6 và 7/7 đã đưa Biển Đỏ trở lại “tâm điểm” của sự chú ý toàn cầu. Lực lượng Houthi, với sự hậu thuẫn của Iran, không chỉ thách thức an ninh hàng hải mà còn làm gia tăng căng thẳng địa chính trị trong khu vực. Những sự kiện này đặt ra câu hỏi lớn về hiệu quả của các nỗ lực quốc tế trong duy trì an ninh trên tuyến đường thương mại quan trọng này, đồng thời làm dấy lên lo ngại về một cuộc xung đột khu vực rộng lớn hơn.
Trong bối cảnh các cuộc đàm phán ngừng bắn tại Gaza vẫn bấp bênh và mối quan hệ giữa Iran và phương Tây ngày càng căng thẳng, Biển Đỏ có thể trở thành chiến trường mới, nơi các lợi ích kinh tế, chính trị và quân sự va chạm.
Các công ty vận tải, chính phủ và lực lượng an ninh hàng hải các nước trong khu vực cần chuẩn bị cho kịch bản leo thang, trong khi cộng đồng quốc tế phải tìm cách giải quyết gốc rễ của xung đột, đặc biệt là tình hình tại Gaza, để ngăn chặn thảm họa lớn hơn.
