Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa (sửa đổi), đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong chính sách quản lý chất lượng tại Việt Nam với nhiều quy định đáng chú ý.
Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa. (Ảnh: Bộ KH&CN)
Công khai thông tin hàng hóa online
Tại Điều 34b của Luật quy định, tổ chức, cá nhân kinh doanh trực tuyến sẽ phải công bố rõ ràng, đầy đủ các thông tin liên quan đến hàng hóa như: Chất lượng, nguồn gốc, hướng dẫn sử dụng, cảnh báo an toàn… khi đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử.
Theo đó, tổ chức, cá nhân kinh doanh trực tuyến có trách nhiệm công bố đầy đủ thông tin về chất lượng, xuất xứ, hướng dẫn sử dụng, cảnh báo an toàn,… đối với sản phẩm được kinh doanh trên nền tảng của mình.
Bên cạnh đó, chủ quản các nền tảng số phải thiết lập và vận hành hệ thống tiếp nhận, xử lý khiếu nại của người tiêu dùng, phối hợp với các cơ quan chức năng xử lý các vi phạm về chất lượng.
Quy định này giúp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đồng thời tạo ra sân chơi công bằng giữa các mô hình kinh doanh truyền thống và trực tuyến.
“Hộ chiếu số” và truy xuất nguồn gốc
Một điểm mới quan trọng khác là việc luật hóa khái niệm “hộ chiếu số sản phẩm”. Theo Khoản 8 Điều 3, đây là tập hợp các thông tin kỹ thuật số về sản phẩm, bao gồm cả chuỗi cung ứng – từ nguyên liệu, sản xuất đến phân phối. Những thông tin này sẽ được thể hiện qua mã vạch hoặc phương thức số hóa khác, dễ dàng truy cập bằng các thiết bị kỹ thuật số.
Điều 6d tiếp tục khẳng định rằng truy xuất nguồn gốc sẽ là bắt buộc với các nhóm sản phẩm có rủi ro cao. Việc này không chỉ phục vụ người tiêu dùng trong việc tra cứu xuất xứ mà còn giúp cơ quan chức năng theo dõi, truy vết sản phẩm khi xảy ra vi phạm hoặc sự cố an toàn.
Phân loại rủi ro thay vì kiểm tra đồng loạt
Luật mới cũng thay đổi căn bản cách thức quản lý chất lượng hàng hóa, chuyển từ hình thức kiểm tra hành chính sang kiểm soát dựa trên mức độ rủi ro. Điều 5 của Luật quy định sản phẩm, hàng hóa được phân loại thành ba nhóm: Rủi ro thấp, rủi ro trung bình và rủi ro cao.
Việc phân loại này dựa trên tiêu chí cụ thể như ảnh hưởng đến sức khỏe, môi trường, khả năng kiểm soát trong chuỗi cung ứng và các cảnh báo quốc tế. Tùy theo mức rủi ro, các doanh nghiệp sẽ chịu các yêu cầu khác nhau – từ tự công bố đến phải được chứng nhận hợp quy. Đây là hướng đi phù hợp với thông lệ quốc tế, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường nước ngoài.
Không chỉ điều chỉnh trách nhiệm cá nhân, luật còn đặt ra yêu cầu rõ ràng về việc xây dựng hạ tầng quản lý chất lượng ở tầm quốc gia. Điều 6a và 6b giao Bộ Khoa học và Công nghệ vai trò đầu mối, đồng thời yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương kết nối và chia sẻ dữ liệu để nâng cao hiệu quả giám sát.
Hệ thống giám sát quốc gia mới sẽ tích hợp dữ liệu từ hải quan, kiểm tra chất lượng, truy xuất nguồn gốc, cảnh báo quốc tế và phản ánh từ người tiêu dùng. Điều này sẽ giúp việc kiểm tra hàng hóa trở nên có trọng tâm, giảm chồng chéo, tiết kiệm chi phí và thời gian cho cả doanh nghiệp lẫn cơ quan chức năng.
