PGS.TS Vũ Quang Hào, một trong những giảng viên - nhà đào tạo báo chí, Một giờ học do PGS.TS Vũ Quang Hào hướng dẫn
Di chuyển và tiệm cận này cho người thầy một cơ hội đối thoại hơn là độc thoại với sinh viên; cho người dạy cơ hội thay đổi ngôn ngữ hình thể tùy vào tiệm cận sinh viên hay nhóm sinh viên nào để truyền cảm hứng, để khơi gợi cho họ sáng tạo, để tạo "áp lực" họ phải sáng tạo.
Tuy nhiên cái khó đối với kiểu dạy này là người thầy phải biết trân trọng sự sáng tạo của sinh viên và đánh giá vừa khích lệ vừa nghiêm khắc. Người thầy cũng cần biết cách ghi nhận những sáng tạo, thành công của sinh viên bằng cách dẫn làm ví dụ trong giáo trình / bài viết của mình hoặc chí ít cần dẫn nguồn ngay cả khi xuất bản miệng ở nơi khác.
Người thầy cũng cần phải thích thú với những mảng chuyên môn vốn tự thân cần sáng tạo mà mình có cơ hội tiếp cận để có thể học từ thực tế và sau đó truyền nghề cho sinh viên.
Tại trường quay S4 Ban Thời sự VTV năm 2016
* Sau hơn 40 năm làm tròn trách nhiệm ở một trường đại học công, ông đầu quân cho một trường tư và đề xuất ý tưởng lập khoa mới mang tên Truyền thông sáng tạo. Tại sao lại có cái tên mới mẻ, độc đáo này, thưa ông?
- Thứ nhất, đây là lời cam kết chân thành của chúng tôi về một cơ sở đào tạo truyền thông đối với sinh viên và phụ huynh. Nói cam kết là bởi vì nếu đặt tên khoa để "hút khách" thì không khó.
Khó là cho người học biết khoa này dẫn dắt họ đi theo con đường có tương lai nghề nghiệp bền vững và luôn bám đuổi được những xu thế nhanh thay đổi. Muốn bền vững và bám đuổi thì phải sáng tạo.
Làm truyền thông khó chấp nhận sự mô tả dù đó là mô tả có nghề. Sáng tạo trong truyền thông sẽ cho ta rất nhiều kết quả khác biệt. Và đây là cái mà công chúng, doanh nghiệp, tổ chức, đơn vị cần và thích.
PGS.TS Vũ Quang Hào cùng tiểu ban giám khảo phát thanh trực tiếp Liên hoan Phát thanh toàn quốc năm 2020 tại Tràm chim Đồng Tháp
Thứ nhì, đây là sự biết ơn của chúng tôi đối với các đài / kênh truyền hình cũng như phát thanh ở trung ương; với 45 đài /63 tỉnh thành (cũ), với mấy chục tờ báo lớn nhỏ trong cả nước - những nơi cho chúng tôi cơ hội lớn suốt mấy chục năm được tham gia thực chiến, để thử nghiệm sáng tạo của mình, để thấu hiểu bản lĩnh nghề nghiệp và sự sáng tạo không ngơi nghỉ dù không ít nhọc nhằn của các thế hệ nhà báo.
Thêm nữa là lòng tri ân đến nhiều bộ, ngành, tập đoàn cho phép chúng tôi hỗ trợ đào tạo, tập huấn truyền thông trong nhiều năm, nhờ đó mà có được kinh nghiệm rất thực tiễn làm truyền thông ở nước ta. Tất cả đã cho chúng tôi nhận ra rằng xây dựng một cơ sở đào tạo truyền thông giờ đây lối đi tất yếu và nhiều triển vọng chính là con đường hướng sinh viên đến sáng tạo.
Sinh viên phát biểu và đặt câu hỏi tại lễ khai giảng chương trình hợp tác đào tạo giữa Trường đại học Nguyễn Tất Thành và báo Tuổi Trẻ
Nhưng như vậy không đủ! Như trên tôi đã thưa, muốn sáng tạo phải có nghề, có năng lực làm ra sản phẩm sáng tạo. Việc hợp tác với báo Tuổi Trẻ xác lập mô hình đào tạo truyền thông mới đồng nghĩa với việc cho sinh viên thêm cơ hội vững nghề khi họ được đến thực hành, thực chiến ở một cơ quan báo chí,truyền thông lớn như báo Tuổi Trẻ.
Tại Tuổi Trẻ, thứ nhất, sinh viên được "nhúng" vào "bầu khí quyển" truyền thông, được thấm dần tư duy truyền thông - thứ không thể học ngày một ngày hai, càng không thể học ở giảng đường. Thứ hai, sinh viên được học trong quá trình sản xuất - đây là cơ hội không thể tốt hơn cho đến hiện tại trong đào tạo truyền thông.
Sinh viên Trường đại học Nguyễn Tất Thành học tại báo Tuổi Trẻ
Thứ ba, sinh viên được tiếp cận những "kíp" giảng viên ở Tuổi Trẻ với bản lĩnh, trải nghiệm, sự chuyên nghiệp được công chúng nửa thế kỷ thẩm định. Thứ tư, sinh viên được dùng thiết bị máy móc vốn rất khó trang bị ở giảng đường cho dù cơ sở đào tạo có dư dả tài chính.
Thứ năm, lối đào tạo này tạo ra sự "sát hạch" nghiêm khắc hơn cả khảo thí ở trường bởi sản phẩm khi đạt chuẩn sẽ được đăng tải, phát sóng, được công chúng thẩm định. Và trên tất cả là niềm vui khác lạ của sinh viên mỗi buổi học và làm tại báo Tuổi Trẻ dù trong tòa soạn hay ngoài thực địa.
Sinh viên Khoa Truyền thông sáng tạo, Trường đại học Nguyễn Tất Thành thực hành tác nghiệp tại lễ hội Không tiền mặt 2025
Trong chuyến thăm Đài truyền hình NHK Nhật Bản năm 2008
Từ góc nhìn của một người hoạt động ở ba khu vực: đào tạo, nghiên cứu và sản xuất báo chí, truyền thông trong mấy chục năm, chúng tôi cho rằng cả ba khu vực này đều không chỉ cần mà còn có nhiều cơ hội cho sáng tạo.
Trong đó, khu vực thứ nhất bấy nay ít người quan tâm đến sáng tạo. Tại sao người dạy báo chí, truyền thông lại không thử ít nhất đôi lần: một lối dạy phi giáo án, một lối dạy bán giảng đường, một lối dạy đuổi theo nhu cầu của người học và một lối dạy lấy việc truyền thao tác và kĩ năng làm trọng?
Những lối dạy này là sáng tạo, nó tạo ra phong cách dân chủ: thiết lập mối quan hệ thầy trò tốt; tạo ra bầu không khí tốt nhất cho lớp học; thúc đẩy các cuộc thảo luận nhóm; xây dựng lòng tin cho sinh viên. Nó giúp người thầy cách thức tổ chức dạy, thoát ra khỏi truyền thống (với slide, viết bảng và mấy ví dụ gọi là thực hành).
Thay vào đó, giảng viên khéo léo và chú tâm kích thích sự sáng tạo của sinh viên, các bước truyền nghề của thầy tuỳ thuộc nhiều vào diễn biến sáng tạo của lớp học và không nói trước điều sắp dạy…
Sinh viên Trường đại học Nguyễn Tất Thành tham dự một sự kiện tại báo Tuổi Trẻ
Với khu vực thứ hai, rất nhiều bài viết tạp chí chuyên ngành đã hé lộ hoặc rất tường minh những gợi ý sáng tạo cho sản xuất báo chí, truyền thông tùy thuộc vào mục tiêu bài viết hoặc tùy sự thu hoạch của người đọc.
Tuy nhiên, chúng ta còn cần thêm những bộ sách là sản phẩm đề tài nghiên cứu về báo chí, truyền thông mà ở đó năng lực của chúng trong việc hỗ trợ sản xuất sáng tạo phải rõ nét hơn. Nếu thiếu hoặc quá ít sáng tạo sẽ khó đi vào sản xuất.
Ở góc độ thực hành, làm báo, làm truyền thông là khu vực cực kì rộng lớn và là nơi dư dả cơ hội chắp cánh cho sự sáng tạo thăng hoa. Bên cạnh "đúng - trúng - nhanh", yếu tố then chốt của báo chí, truyền thông là phải sáng tạo. Sáng tạo ở đây cực kỳ đa dạng và sinh động.
Thực tế báo chí, truyền thông ở nước ta cho thấy quá nhiều chương trình, chuyên trang, chuyên mục đã đồng hành và phụng sự công chúng nhiều năm ròng. Thành công của chúng, một phần có sức nặng, đó là sáng tạo. Sáng tạo ở đây có rất nhiều cấp độ.
Hàng trăm format cho cả bốn hình báo chí (báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình) mà chúng tôi thiết kế, được nhiều báo đài đưa vào sản xuất dù ít hay nhiều năm, đã chứng minh điều này.
PGS.TS Vũ Quang Hào trao chứng nhận hoàn thành khóa học cho sinh viên. Các sinh viên sau khi hoàn thành học phần, đủ điều kiện đều được báo Tuổi Trẻ cấp giấy chứng nhận
Chẳng hạn, năm 2009, chúng tôi thiết kế nội dung Kênh VOV giao thông và chuyển giao cho Đài Tiếng nói Việt Nam với mục tiêu sáng tạo lớn cho một dòng báo chí tư vấn chỉ dẫn mà chúng tôi sớm tiếp thu từ bên ngoài và thích thú khích lệ nó ở trong nước.
Nếu thính giả nghe kênh này ngày đó, nó giản dị, sơ khai, không hoặc rất ít công nghệ, nhưng nó đã là sáng tạo. Về sau, nhờ công nghệ, thiết bị tốt hơn, nhờ sáng tạo nhiều hơn của những nhà sản xuất trẻ tuổi, kênh này có hiệu ứng xã hội tốt hơn.
Ví dụ này chỉ mong chia sẻ với những người làm báo chí, truyền thông trẻ tuổi giỏi công nghệ rằng sáng tạo trong báo chí truyền thông không quá khó, miễn là bạn cần trải nghiệm nhiều hơn và cần nghĩ nhiều hơn.
Thầy Vũ Quang Hào cùng các thầy cô và sinh viên Khoa Truyền thông sáng tạo tại trường quay S4, Đài Truyền hình Việt Nam. Chuyến đi do báo Tuổi Trẻ tài trợ, là phần thưởng cho các sinh viên có thành tích học tập xuất sắc trong chương trình hợp tác đào tạo giữa 2 đơn vị.
