Một tòa nhà tại Bat Yam, Israel bị phá hủy sau cuộc tấn công tên lửa từ Iran (Ảnh: Reuters).
Tối 13/6, hãng thông tấn IRNA đưa tin Iran đã phát động chiến dịch “Lời hứa đích thực 3” nhằm vào các mục tiêu chiến lược tại Israel. Chiến dịch được thực hiện bởi Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), sử dụng hơn 150 tên lửa đạn đạo và hơn 100 máy bay không người lái (UAV), đánh dấu bước leo thang nghiêm trọng trong cuộc xung đột Iran - Israel.
Theo tuyên bố của IRGC, các cuộc tấn công nhắm vào các căn cứ không quân, trung tâm quân sự và cơ sở công nghiệp quốc phòng của Israel, gồm những cơ sở được cho là sản xuất tên lửa, thiết bị quân sự.
Chiến dịch được Iran mô tả là hành động trả đũa trực tiếp cho các cuộc không kích của Israel vào các mục tiêu quân sự, hạt nhân của Iran trước đó, khiến nhiều chỉ huy cấp cao của IRGC thiệt mạng.
Bối cảnh chiến dịch
Cuộc tấn công đáp trả Israel của Iran diễn ra chỉ vài giờ sau khi Israel tiến hành không kích quy mô lớn vào các cơ sở quân sự và hạt nhân của Iran, bao gồm cơ sở làm giàu uranium Natanz và các căn cứ của IRGC ở Tehran, Tabriz và các tỉnh khác.
Theo New York Times, các cuộc không kích của Israel đã tiêu diệt nhiều chỉ huy cấp cao của IRGC, gồm Thiếu tướng Mohammad Hossein Bagheri, Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Iran, Thiếu tướng Hossein Salami, Tư lệnh IRGC. Ngoài ra, một số nhà khoa học hạt nhân hàng đầu, như Mohammad-Mehdi Tehranchi, cũng được báo cáo đã thiệt mạng. Iran gọi các cuộc tấn công này là “tuyên chiến” và cam kết đáp trả “mạnh mẽ” nhằm bảo vệ chủ quyền và danh dự quốc gia.
Chiến dịch “Lời hứa đích thực 3” là lần thứ ba Iran trực tiếp tấn công Israel trong vòng hơn một năm, sau các chiến dịch “Lời hứa đích thực I” (13/4/2024) và “Lời hứa đích thực II” (1/10/2024). Hai chiến dịch trước đó được tiến hành để trả đũa các vụ ám sát các lãnh đạo cấp cao của Hezbollah, Hamas và IRGC, nhưng đều không gây thiệt hại đáng kể do hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến của Israel, bao gồm Arrow 2 và Arrow 3, cùng sự hỗ trợ từ hải quân Mỹ và không quân Jordan.
Tuy nhiên, chiến dịch lần này được đánh giá là quy mô hơn, với số lượng tên lửa và UAV lớn hơn, và nhắm vào các mục tiêu chiến lược nhạy cảm hơn.
Theo IRNA, chiến dịch bắt đầu vào 21h00 giờ địa phương, khi hàng chục tên lửa đạn đạo được phóng từ các căn cứ ở Tabriz, Kashan và ngoại ô Tehran. IRGC tuyên bố đã sử dụng các tên lửa tiên tiến như Fattah-2, một loại tên lửa siêu thanh được cho là có khả năng xuyên thủng hệ thống phòng thủ của Israel. Các mục tiêu được nhắm đến bao gồm căn cứ không quân Nevatim, nơi đặt các tiêm kích F-35 của Israel, và các cơ sở công nghiệp quốc phòng ở Tel Aviv.
Thông điệp chiến lược của Iran
Giới chuyên gia nhận định, chiến dịch “Lời hứa đích thực 3” không chỉ là một hành động quân sự mà còn mang theo những thông điệp chiến lược rõ ràng của Iran, gửi đến Israel, Mỹ và các đồng minh khu vực.
Thứ nhất, khẳng định sức mạnh răn đe quân sự. Theo Breaking Defense, tên lửa đạn đạo vẫn là phương tiện hiệu quả nhất của Iran để đối phó với Israel, đặc biệt là các tên lửa tầm trung (MRBM) như Ghadr, Khorramshahr và Fattah-2, có tầm bắn vượt 1.000km. Việc Iran sử dụng hơn 150 tên lửa đạn đạo trong chiến dịch này cho thấy Tehran muốn chứng minh rằng họ vẫn duy trì khả năng răn đe mạnh mẽ, bất chấp các cuộc tấn công của Israel vào cơ sở hạ tầng quân sự và hạt nhân của họ.
Tiến sĩ Ralph Savelsberg, chuyên gia về tên lửa tại Đại học Delft (Hà Lan), nhận định: “Iran đã đầu tư đáng kể vào chương trình tên lửa đạn đạo trong ba thập kỷ qua. Chiến dịch này là minh chứng cho khả năng sản xuất và triển khai số lượng lớn tên lửa trong thời gian ngắn. Mặc dù nhiều tên lửa có thể bị đánh chặn, nhưng số lượng lớn và tốc độ siêu thanh của chúng vẫn tạo áp lực đáng kể cho hệ thống phòng thủ của Israel”.
IRGC tuyên bố 90% tên lửa đã đánh trúng mục tiêu nhưng Israel và Mỹ bác bỏ con số này, cho rằng phần lớn tên lửa bị đánh chặn bởi hệ thống Arrow và các tàu khu trục Mỹ ở Địa Trung Hải. Dù vậy, các nguồn tin từ Times of Israel xác nhận rằng ít nhất 63 người Israel bị thương, một số tòa nhà ở Tel Aviv bị hư hại, cho thấy chiến dịch đã gây ra thiệt hại lớn hơn so với hai lần trước. Điều này củng cố thông điệp của Iran rằng họ có thể gây tổn thương cho Israel, ngay cả khi đối mặt với hệ thống phòng thủ tiên tiến.
Thứ hai, tái khẳng định vai trò lãnh đạo “Trục kháng chiến”. Iran từ lâu tự coi mình là lãnh đạo “Trục kháng chiến”, gồm Hezbollah ở Li Băng, Hamas ở Palestine, Houthi ở Yemen và các nhóm dân quân ở Iraq và Syria. Chiến dịch “Lời hứa đích thực 3” là nỗ lực để củng cố uy tín của Iran trong mắt các đồng minh khu vực, đặc biệt sau khi các lãnh đạo cấp cao của Hezbollah và Hamas bị Israel ám sát trong năm 2024.
Theo Guardian, Iran cảm thấy áp lực phải hành động để chứng minh họ không phải là “kẻ yếu” trong khu vực, đặc biệt khi các đồng minh Hezbollah đang suy yếu sau các cuộc tấn công của Israel. Nhà phân tích Trung Đông Lina Khatib từ Viện Chatham House (Anh) nhận xét: “Iran cần thể hiện vẫn là cường quốc khu vực có khả năng đối đầu trực tiếp Israel. Chiến dịch này không chỉ nhằm vào Israel mà còn là thông điệp gửi đến các đồng minh của Iran rằng Tehran sẽ không bỏ rơi họ”.
Các bài đăng trên mạng xã hội X từ IRNA và các tài khoản liên quan đến Iran nhấn mạnh, chiến dịch này “thành công vang dội”; đáng chú ý Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên bố “chiến thắng thuộc về Allah”. Những tuyên bố này nhằm khơi dậy tinh thần đoàn kết trong “Trục kháng chiến” và củng cố hình ảnh Iran như một lực lượng tiên phong chống lại Israel và Mỹ.
Thứ ba, gửi lời cảnh báo đanh thép tới Mỹ và các đồng minh. Chiến dịch “Lời hứa Đích thực 3” của Iran được đánh giá là lời cảnh báo trực tiếp đến Mỹ và các đồng minh, đặc biệt là sau khi Mỹ hỗ trợ Israel đánh chặn tên lửa và triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD tháng 10/2024. Theo trang NBC News, Mỹ đã tham gia đánh chặn các tên lửa của Iran trong chiến dịch này, với ba tàu khu trục ở Địa Trung Hải bắn hạ nhiều tên lửa bằng hệ thống Standard Missile 3.
Thiếu tướng Mohammad Pakpour, Tư lệnh mới của IRGC, tuyên bố Iran sẽ mở “cánh cổng địa ngục” đối với Israel và bất kỳ quốc gia nào hỗ trợ họ. Tuyên bố này nhắm trực tiếp vào Mỹ, vốn đã cam kết bảo vệ Israel trước các cuộc tấn công từ Iran.
Chuyên gia Tom Karako từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS, Mỹ) nhận định: “Iran đang cố gắng gửi thông điệp rằng bất kỳ sự can thiệp nào của Mỹ vào xung đột Iran - Israel sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, không chỉ ở Israel mà còn ở các căn cứ Mỹ trong khu vực, như Al Udeid ở Qatar hay các cơ sở ở Iraq”.
Tác động khu vực và quốc tế
Chiến dịch “Lời hứa đích thực 3” đã làm gia tăng căng thẳng ở Trung Đông, đẩy khu vực này đến gần hơn với một cuộc xung đột toàn diện.
Theo Viện nghiên cứu chiến tranh (ISW), chiến dịch đánh dấu bước ngoặt trong xung đột Iran-Israel, khi cả hai bên đều sẵn sàng tấn công trực tiếp vào lãnh thổ của nhau. Israel tuyên bố sẽ tiếp tục chiến dịch “Sư tử trỗi dậy” trong nhiều ngày, nhắm vào các mục tiêu quân sự, hạt nhân của Iran. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cảnh báo Iran sẽ phải “trả giá đắt” cho cuộc tấn công này.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cả hai bên đều không muốn một cuộc chiến tranh toàn diện. Ông Michael Kalisky, chuyên gia quân sự Israel, nhận định: “Israel có khả năng phòng thủ tên lửa vượt trội, nhưng họ cũng nhận thức rằng một cuộc chiến tranh kéo dài với Iran sẽ gây tổn thất nặng nề về kinh tế và chính trị. Iran, trong khi đó, cần tránh bị cô lập thêm trên trường quốc tế”.
Về phản ứng của các bên liên quan, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố ủng hộ Israel nhưng để ngỏ khả năng đàm phán với Iran, cho rằng các lãnh đạo Iran “đã bỏ lỡ cơ hội” để đạt được thỏa thuận hạt nhân. Mỹ đã sơ tán một số binh sĩ khỏi Iraq và cho phép gia đình quân nhân rời khỏi khu vực, cho thấy nước này đang chuẩn bị cho các kịch bản leo thang.
Nhóm Houthi ở Yemen đã phóng tên lửa vào Bờ Tây, trong khi Hezbollah tuyên bố sẵn sàng hỗ trợ Iran. Tuy nhiên, khả năng của Hezbollah đã suy yếu đáng kể sau cái chết của Hassan Nasrallah vào tháng 9/2024. Các quốc gia Ả rập Xê út và UAE lên án cuộc tấn công của Iran nhưng cũng kêu gọi kiềm chế. Theo ISW, Iran đã thông báo trước cho một số nước Ả rập về cuộc tấn công, nhằm tránh bị cô lập khu vực.
Giới chuyên gia khẳng định, chiến dịch “Lời hứa đích thực 3” là bước đi táo bạo của Iran nhằm khẳng định sức mạnh quân sự, vai trò khu vực và ý chí đối đầu với Israel và Mỹ. Dù không gây thiệt hại nghiêm trọng như kỳ vọng, chiến dịch này gửi đi thông điệp Iran sẵn sàng leo thang nếu “bị khiêu khích”.
Tuy nhiên, với hệ thống phòng thủ tên lửa tiên tiến của Israel và sự hỗ trợ của Mỹ, Iran phải đối mặt với thách thức lớn trong việc đạt được các mục tiêu quân sự. Trong bối cảnh căng thẳng khu vực ngày càng gia tăng, các bên liên quan cần kiềm chế và tìm kiếm giải pháp ngoại giao để tránh một cuộc chiến tranh toàn diện có thể gây hậu quả thảm khốc.
