Tên lửa hạng siêu nặng của Iran: Thách thức với hệ thống phòng thủ Israel

Một tên lửa Sejjil (Ảnh: Fars).

Đây là sự kiện mang tính bước ngoặt, đánh dấu sự leo thang mới trong cuộc xung đột Iran - Israel, vốn đã âm ỉ suốt nhiều thập niên và bùng phát thành một trong những cuộc đối đầu quân sự nguy hiểm nhất khu vực.

Với tầm bắn lên tới 2.000-2.500km, khả năng cơ động vượt trội và công nghệ nhiên liệu rắn hiện đại, Sejjil không chỉ là biểu tượng của năng lực quân sự Iran mà còn là lời cảnh báo mạnh mẽ tới các đối thủ khu vực, đặc biệt là Israel.

Bối cảnh vụ phóng: Chiến dịch “Lời hứa đích thực 3”

Tối 18/6, Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) tuyên bố đã triển khai tên lửa đạn đạo Sejjil trong đợt tấn công thứ 12 của chiến dịch “Lời hứa đích thực 3” nhằm vào các mục tiêu quân sự của Israel. Theo thông báo của IRGC, được trích dẫn bởi hãng thông tấn bán chính thức Tasnim News, các tên lửa Sejjil “siêu nặng, tầm xa, hai tầng đẩy” đã được sử dụng để tấn công các cơ sở tình báo và căn cứ không quân của Israel, bao gồm căn cứ chỉ huy và tình báo (IDF C4I) và khu phức hợp tình báo quân sự tại công viên công nghệ Gav-Yam, gần bệnh viện Soroka ở Be’er Sheva.

IRGC tuyên bố: “Bầu trời Israel đã mở toang cho tên lửa và UAV của chúng tôi.” Lời khẳng định này không chỉ mang tính tuyên truyền mà còn phản ánh sự tự tin của Tehran vào khả năng xuyên thủng hệ thống phòng không đa tầng của Israel, vốn bao gồm các hệ thống như Iron Dome, David’s Sling và Arrow-3.

Tuy nhiên, theo báo cáo từ Times of Israel, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã đánh chặn thành công tên lửa Sejjil, với các mảnh vỡ chỉ gây thiệt hại nhẹ cho một phương tiện dân sự. IDF cũng cho biết Iran đã phóng một số lượng nhỏ tên lửa trong đợt tấn công này, phần lớn bị các hệ thống phòng không chặn đứng.

Sự kiện diễn ra trong bối cảnh xung đột Iran - Israel leo thang từ ngày 13/6 khi Israel mở chiến dịch quân sự “Sư tử trỗi dậy” nhằm vào các cơ sở hạt nhân, căn cứ tên lửa và nhiều mục tiêu chiến lược khác của Iran. Theo Congressional Research Service, Israel đã gây thiệt hại đáng kể cho hệ thống phòng không và một số căn cứ tên lửa của Iran, đồng thời hạ sát nhiều quan chức cấp cao của IRGC và các nhà khoa học hạt nhân. Đáp trả, Iran đã phóng hơn 400 tên lửa đạn đạo và 1.000 UAV vào Israel, khiến ít nhất 30 người chết và hàng trăm người bị thương.

Trong bối cảnh này, việc Iran lần đầu tiên sử dụng Sejjil - loại tên lửa được giữ bí mật trong nhiều năm, cho thấy Tehran sẵn sàng tung ra những vũ khí chiến lược tiên tiến nhất để đáp trả các cuộc tấn công của Israel. Đây không chỉ là hành động quân sự mà còn là thông điệp chính trị mạnh mẽ gửi tới Israel, Mỹ và các đồng minh.

Tên lửa Sejjil: “Siêu vũ khí” của Iran

Sejjil là tên lửa đạn đạo tầm trung (MRBM) hai tầng đẩy, sử dụng nhiên liệu rắn, được Iran phát triển từ những năm 1990, dựa trên nền tảng của các dự án tên lửa trước đó như Zelzal. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Sejjil có chiều dài 18m, đường kính 1,25m, khối lượng phóng 22,5 - 23,6 tấn và khả năng mang đầu đạn nặng từ 500 - 1.500 kg. Với tầm bắn ước tính 2.000 - 2.500km, Sejjil có thể vươn tới toàn bộ lãnh thổ Israel, các căn cứ quân sự Mỹ trong khu vực, thậm chí một phần Đông Nam châu Âu.

Điểm nổi bật nhất của Sejjil là công nghệ nhiên liệu rắn, mang lại nhiều ưu thế vượt trội so với các tên lửa nhiên liệu lỏng như Shahab-3. Tên lửa nhiên liệu rắn không cần thời gian nạp nhiên liệu trước khi phóng, giúp rút ngắn thời gian chuẩn bị và tăng tính cơ động. Điều này khiến Sejjil khó bị phát hiện bởi các hệ thống trinh sát vệ tinh hoặc radar của đối phương. Ngoài ra, tên lửa nhiên liệu rắn yêu cầu ít công sức bảo dưỡng, có thể được triển khai từ nhiều địa điểm, từ hầm ngầm đến bệ phóng di động.

Sejjil cũng được trang bị hệ thống dẫn đường quán tính tiên tiến và khả năng cơ động trong giai đoạn tái nhập khí quyển, với tốc độ ước tính đạt Mach 12-14 (4.300km/h). Những đặc điểm này làm tăng khả năng xuyên thủng các hệ thống phòng thủ tên lửa như Arrow-3 của Israel hay THAAD của Mỹ. Theo chuyên gia Fabian Hinz của CSIS, “Sejjil là tên lửa nhiên liệu rắn có tầm bắn xa nhất của Iran, thể hiện bước tiến đáng kể trong công nghệ tên lửa nội địa của nước này”.

Theo TASS, Sejjil được Iran thử nghiệm lần đầu năm 2008, với quãng đường bay 700 km. Các cuộc thử nghiệm tiếp theo vào năm 2009, sau đó đã chứng minh khả năng bay xa gần 1.900km, khi tên lửa rơi xuống Ấn Độ Dương trong cuộc thử nghiệm lần thứ sáu. IRGC bắt đầu biên chế Sejjil từ năm 2014, nhưng số lượng chính xác trong kho dự trữ vẫn là một bí ẩn. CSIS ước tính Iran có thể đang phát triển các biến thể mới, như Sejjil-3, với thiết kế 3 tầng đẩy và tầm bắn lên tới 4.000km, dù thông tin về phiên bản này vẫn chưa được xác nhận.

Dù từng có nghi vấn Sejjil được phát triển dựa trên công nghệ tên lửa nước ngoài, CSIS khẳng định đây là thiết kế nội địa của Iran, với những cải tiến đáng kể về cơ chế điều khiển và dẫn đường. Hình ảnh từ cuộc diễn tập năm 2021 cho thấy Sejjil đã được nâng cấp với hệ thống dẫn đường quán tính mới và các miệng xả khí động lực, giúp tăng khả năng cơ động và độ chính xác.

So sánh với các tên lửa khác của Iran

So với Shahab-3, tên lửa đạn đạo tầm trung chủ lực của Iran trước đây, Sejjil vượt trội về tốc độ triển khai và khả năng sống sót trước các cuộc tấn công phủ đầu. Shahab-3 sử dụng nhiên liệu lỏng, yêu cầu thời gian nạp nhiên liệu dài và chỉ có thể phóng theo phương thẳng đứng, khiến nó dễ bị phát hiện và tiêu diệt trước khi rời bệ phóng. Trong khi đó, Sejjil có thể được khai hỏa từ nhiều góc độ khác nhau, tăng tính linh hoạt trong chiến đấu.

Ngoài ra, Sejjil còn được so sánh với Fattah-1, tên lửa siêu thanh đầu tiên của Iran, được sử dụng trong các cuộc tấn công Israel tháng 10/2024. Nếu Fattah-1 nổi bật với tốc độ siêu thanh và khả năng cơ động cao, thì Sejjil lại ưu thế ở tải trọng lớn hơn và tầm bắn xa hơn, phù hợp với tấn công chiến lược nhằm vào các mục tiêu kiên cố.

Ý nghĩa chiến lược và tác động của vụ phóng Sejjil

Việc Iran sử dụng Sejjil trong cuộc tấn công đêm 18/6 không chỉ là hành động quân sự mà còn mang ý nghĩa chính trị sâu sắc. Theo Economic Times, vụ phóng Sejjil đánh dấu bước ngoặt trong xung đột Iran - Israel khi lần đầu tiên công khai sử dụng một trong những vũ khí chiến lược tiên tiến nhất của mình; cho thấy Iran sẵn sàng leo thang xung đột, không ngần ngại phô diễn năng lực quân sự trước đối thủ.

Uzi Rubin, cựu giám đốc Cơ quan Phòng thủ Tên lửa Đạn đạo Israel, nhận định: “Sejjil cho thấy bước nhảy vọt đáng kể về năng lực tên lửa của Iran. Việc sử dụng nó trong chiến đấu thực sự là lời cảnh báo rằng Tehran có thể tấn công các mục tiêu chiến lược với độ chính xác cao và tốc độ nhanh chóng”. Ông Rubin cũng lưu ý rằng công nghệ nhiên liệu rắn của Sejjil đặt ra thách thức lớn cho hệ thống phòng thủ của Israel, vốn được thiết kế để đối phó với các tên lửa nhiên liệu lỏng dễ dự đoán hơn.

IRGC tuyên bố các cuộc tấn công của họ là “chính xác, có hệ thống và không gián đoạn”, với mục tiêu làm suy yếu hệ thống phòng không của Israel, bao gồm Iron Dome. Dù IDF khẳng định đã đánh chặn thành công phần lớn tên lửa, nhưng việc một tên lửa Sejjil (hoặc mảnh vỡ của nó) gây thiệt hại cho bệnh viện Soroka ở Be’er Sheva cho thấy hệ thống phòng thủ của Israel không hoàn toàn bất khả xâm phạm.

Vụ phóng tên lửa Sejjil có thể làm thay đổi tính toán chiến lược của Israel và các đồng minh phương Tây, đặc biệt là Mỹ. Theo Newsweek, việc Iran triển khai Sejjil vào thời điểm kho tên lửa của họ bị suy giảm 35-45% do các cuộc tấn công của Israel cho thấy Tehran ưu tiên sử dụng các vũ khí tiên tiến để bù đắp cho sự suy giảm về số lượng. Điều này có thể buộc Israel phải điều chỉnh chiến lược phòng thủ tên lửa, bao gồm tăng cường hợp tác với Mỹ để triển khai các hệ thống như THAAD hoặc Aegis.

Ngoài ra, vụ phóng Sejjil còn làm gia tăng nguy cơ mở rộng xung đột khu vực. Theo Palestine Chronicle, các cuộc tấn công qua lại giữa Iran và Israel, kết hợp sự can thiệp của Mỹ trong đánh chặn tên lửa Iran, có thể kéo Washington vào cuộc chiến trực tiếp với Tehran. Tuyên bố của Đại sứ Iran tại Liên hợp quốc, Takht-Ravanchi, rằng Iran “sẽ không bị ràng buộc” nếu Mỹ can thiệp, càng làm tăng nguy cơ này.

Chuyên gia quân sự Sanjib Kr Baruah nhận định: “Việc Iran sử dụng Sejjil không chỉ là đòn đánh quân sự mà còn là tín hiệu chiến lược. Tehran cho thấy họ có khả năng tấn công các mục tiêu quan trọng của Israel từ xa, đồng thời gửi thông điệp tới Mỹ và các đồng minh rằng bất kỳ sự can thiệp nào cũng phải trả giá đắt”.

Các tên lửa của Iran được trưng bày tại một sự kiện (Ảnh: Reuters).

Thách thức đối với hệ thống phòng thủ tên lửa

Hệ thống phòng thủ tên lửa của Israel, dù được coi là một trong những hệ thống tiên tiến nhất thế giới, phải đối mặt với thách thức lớn từ Sejjil. Với tốc độ tái nhập khí quyển cực cao và khả năng cơ động, Sejjil có thể vượt qua các hệ thống Arrow-3, vốn được thiết kế để đánh chặn tên lửa đạn đạo ở tầng cao. Việc Iran triển khai Sejjil-2, một biến thể cải tiến với tầm bắn lên tới 2.500km, buộc Israel phải xem xét lại chiến lược phòng không và tìm kiếm sự hỗ trợ lớn hơn từ Mỹ.

Tuy nhiên, IDF khẳng định Sejjil không mang lại “khả năng vượt trội đáng kể” so với các tên lửa khác mà Iran đã sử dụng trước đó như Fattah-1 hay Kheibar Shekan. Quan điểm này có thể nhằm giảm thiểu sự lo ngại trong công chúng Israel, nhưng các chuyên gia quốc tế cho rằng việc Iran sử dụng Sejjil là một bước đi chiến lược nhằm thử nghiệm khả năng thực chiến của tên lửa và đánh giá phản ứng của Israel.

Giới chuyên gia quốc tế có nhiều góc nhìn khác nhau về vụ phóng Sejjil và ý nghĩa của nó. Theo Amira Hass, nhà báo kỳ cựu của Newsweek chuyên về Trung Đông, việc Iran sử dụng Sejjil là một phần trong chiến lược “chiến tranh tâm lý” của Tehran, nhằm gây áp lực lên Israel và làm suy yếu tinh thần dân chúng nước này. Ông Hass lưu ý rằng dù Sejjil không gây thiệt hại lớn nhưng sự xuất hiện của nó trên chiến trường đã làm gia tăng lo ngại về năng lực tên lửa ngày càng tinh vi của Iran.

Trong khi đó, Yuri Podolyaka, một nhà phân tích quân sự Nga được trích dẫn trên Pravda, lại tỏ ra hoài nghi về hiệu quả thực sự của Sejjil. Ông cho rằng các tuyên bố của IRGC về độ chính xác, sức mạnh của tên lửa Sejjil có thể là “chiêu trò tuyên truyền” và rằng Israel đã thành công trong việc đánh chặn phần lớn tên lửa. Tuy nhiên, Podolyaka cũng thừa nhận rằng việc Iran sử dụng Sejjil là bước đi táo bạo nhằm thử nghiệm vũ khí trong điều kiện thực chiến.

Vụ phóng tên lửa Sejjil vào Israel là cột mốc quan trọng trong lịch sử xung đột Iran-Israel, đánh dấu lần đầu tiên Iran sử dụng một trong những vũ khí chiến lược tiên tiến nhất của mình trong chiến đấu thực sự. Với công nghệ nhiên liệu rắn, tầm bắn xa và khả năng cơ động, Sejjil không chỉ là biểu tượng của năng lực quân sự Iran mà còn là lời cảnh báo về một cuộc chiến tranh khu vực tiềm tàng.

Tuy nhiên, tác động thực sự của Sejjil vẫn còn là một dấu hỏi. Trong khi Iran ca ngợi độ chính xác và sức mạnh của tên lửa, Israel khẳng định đã đánh chặn thành công phần lớn các cuộc tấn công, giảm thiểu thiệt hại. Dù vậy, sự xuất hiện của Sejjil trên chiến trường đã làm thay đổi tính toán chiến lược của cả hai bên, đồng thời đặt ra thách thức lớn cho hệ thống phòng thủ tên lửa của Israel và các đồng minh.

Trong bối cảnh căng thẳng khu vực tiếp tục leo thang, với sự can thiệp tiềm tàng của Mỹ và các cường quốc khác, tương lai của xung đột Iran-Israel vẫn đầy bất định. Vụ phóng Sejjil có thể chỉ là “khởi đầu” cho một giai đoạn đối đầu mới, nơi công nghệ tên lửa tiên tiến và chiến lược răn đe đóng vai trò trung tâm. Để tránh một cuộc chiến tranh toàn diện, các bên cần kiềm chế và tìm kiếm các giải pháp ngoại giao, dù điều này dường như là thách thức lớn trong bối cảnh hiện nay.