Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin (Ảnh: Reuters).
Kể từ khi Nga bắt đầu mở chiến dịch quân sự ở Ukraine vào năm 2022, Tổng thống Vladimir Putin đã muốn chấm dứt xung đột theo điều kiện của Nga.
Trong các động thái ngoại giao phức tạp gần đây, nhà lãnh đạo Nga đã tìm cách bảo vệ cách tiếp cận của mình để đàm phán một thỏa thuận hòa bình toàn diện, trong khi vẫn tiếp tục chiến dịch quân sự ở Ukraine. Ông Putin tin rằng tình hình đang diễn ra theo tính toán của Nga.
Lập trường cứng rắn của Tổng thống Nga đã vượt qua sức ép từ Ukraine, Liên minh châu Âu (EU) và gần đây là Mỹ về một lệnh ngừng bắn ngay lập tức.
Sau cuộc điện đàm với Tổng thống Putin vào ngày 19/5, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông hoan nghênh các cuộc đàm phán trực tiếp giữa Ukraine và Nga. Điều này đồng nghĩa với việc ông Trump đã từ bỏ cam kết trước đó về việc nhanh chóng chấm dứt xung đột.
Tuy vậy, thắng lợi ngoại giao của Tổng thống Putin có thể làm suy yếu, hoặc ít nhất là trì hoãn, các mục tiêu kinh tế lớn hơn của ông nhằm bình thường hóa quan hệ với Mỹ.
Nga đã tránh được "tối hậu thư" từ phương Tây về việc phải ngừng bắn ngay lập tức như một điều kiện tiên quyết cho các cuộc đàm phán hòa bình, nhưng nỗ lực của tổng thống Nga trong việc bình thường hóa quan hệ với Mỹ dường như đang bị đình trệ.
Sau cuộc điện đàm với ông Putin, ông Trump nhấn mạnh việc Mỹ xích lại gần Nga về kinh tế chỉ diễn ra sau khi đạt được hòa bình ở Ukraine, chứ không phải trước đó. Nếu ông Trump tiếp tục đan xen hai vấn đề này, điều đó có thể khiến Nga rơi vào tình trạng khó khăn về kinh tế, khi không có cơ hội dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của phương Tây hoặc thu hút đầu tư nước ngoài như ông Trump đề xuất.
"Nga muốn tiến hành hoạt động thương mại quy mô lớn với Mỹ khi "cuộc đổ máu" thảm khốc này kết thúc, và tôi đồng ý", ông Trump cho biết sau cuộc điện đàm với ông Putin.
Phó Tổng thống Mỹ JD Vance cũng đưa ra quan điểm tương tự.
"Có rất nhiều lợi ích kinh tế khi làm tan băng quan hệ giữa Nga và phần còn lại của thế giới, nhưng họ sẽ không nhận được những lợi ích đó nếu nhiều người vô tội tiếp tục thiệt mạng", ông Vance nói với các phóng viên vào đầu tuần này sau khi gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Rome.
Trong khi đó, Điện Kremlin cho biết cuộc xung đột ở Ukraine chỉ là một trong những vấn đề được ông Putin và ông Trump thảo luận, và các nhà lãnh đạo vẫn cam kết thiết lập lại mối quan hệ rộng rãi hơn.
"Hai tổng thống đã thảo luận về tình hình quan hệ song phương và cả hai tổng thống đều lên tiếng ủng hộ việc bình thường hóa hơn nữa các mối quan hệ đó", Yuri Ushakov, cố vấn chính sách đối ngoại của Tổng thống Putin, nói với các phóng viên Nga sau cuộc điện đàm.
"Tổng thống Donald Trump coi Nga là một trong những đối tác quan trọng nhất của Mỹ trong lĩnh vực thương mại và kinh tế", ông Ushakov cho biết thêm.
Thỏa thuận cụ thể duy nhất được ông Ushakov tiết lộ sau cuộc điện đàm kéo dài 2 giờ của các nhà lãnh đạo là kế hoạch trao đổi 9 tù nhân Nga đang bị giam giữ tại các nhà tù ở Mỹ để đổi lấy 9 công dân Mỹ đang bị giam giữ tại Nga.
Đề xuất khiêm tốn này khác xa so với kỳ vọng mà giới doanh nhân và trí thức Nga từng ấp ủ vào đầu năm nay. Vào thời điểm đó, nhiều người ở Moscow cho rằng sự quan tâm của ông Trump đối với các thỏa thuận đạt được qua đàm phán cũng như cách tiếp cận mang tính giao dịch của ông trong chính trị sẽ dẫn đến một kỷ nguyên mới trong quan hệ của Nga với nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Theo tầm nhìn này, việc bình thường hóa quan hệ giữa hai nước sẽ dẫn đến các biện pháp cụ thể như dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với các công ty năng lượng và ngân hàng nhà nước của Nga, đồng thời cho phép họ tham gia lại hệ thống thanh toán toàn cầu Swift, các bước giúp Moscow giao dịch dễ dàng và ít tốn kém hơn.
Các quan chức Nga cũng hy vọng việc hòa giải với Washington sẽ dẫn đến sự trở lại của các công ty Mỹ, ít nhất là các công ty công nghệ cao mà Moscow không thể thay thế các dịch vụ và sản phẩm của họ khi Nga bị trừng phạt.
Nhìn rộng hơn, nhiều quan chức Nga và trí thức ủng hộ Điện Kremlin tin rằng một mối quan hệ mới với Mỹ dựa trên lợi ích thực tế sẽ định hình lại trật tự toàn cầu và giúp Moscow lấy lại vị thế là một cường quốc địa chính trị.
Tính toán của Tổng thống Putin
Tổng thống Putin dường như vẫn tin rằng việc tách cuộc xung đột Ukraine khỏi các nỗ lực bình thường hóa quan hệ với Mỹ là điều khả thi. Theo Sam Greene, giáo sư chính trị Nga tại trường King's College London, điều này dẫn đến việc ông Putin tiếp tục các cuộc đàm phán ngoại giao mà không tỏ ra sẵn sàng thỏa hiệp.
"Nếu ông Trump không đạt được điều mình muốn ở Ukraine và nếu ông có thể tránh đổ lỗi cho Nga về điều đó, ông có thể hướng đến việc bình thường hóa quan hệ với Nga mà không cần giải pháp nào cho cuộc xung đột ở Ukraine", giáo sư Greene cho biết thêm.
Giáo sư Greene nhận định, mục tiêu của ông Putin là thuyết phục ông Trump rằng nguồn tài nguyên thiên nhiên khổng lồ của Nga là một "phần thưởng" đủ lớn để bù đắp cho việc Mỹ đánh mất sự hoan nghênh từ cộng đồng quốc tế nếu không ngăn chặn được cuộc xung đột ở Ukraine.
Khi lựa chọn con đường gây sức ép buộc Ukraine phải nhượng bộ, thay vì theo đuổi những lợi ích kinh tế trước mắt, ông Putin nhiều khả năng tin rằng thời gian đang đứng về phía mình.
Giá dầu, nguồn thu ngân sách chính của Nga, đã ổn định ở mức khoảng 65 USD/thùng sau khi giảm mạnh vào thời điểm Tổng thống Trump công bố chính sách áp thuế với các nước hồi tháng 4.
Việc ông Trump tạm hoãn áp thuế đã giúp Điện Kremlin tránh được kịch bản phải cắt giảm đáng kể chi tiêu cho xung đột. Mặc dù nền kinh tế Nga chững lại trong năm nay, nhưng dự báo cho thấy mức tăng trưởng vẫn đạt khoảng 1,5%, mức vừa đủ để khủng hoảng tài chính không có khả năng xảy ra.
Các quan chức Nga không quá lo ngại trước hàng loạt lệnh trừng phạt mới nhất của Liên minh châu Âu, bao gồm lệnh cấm gần 200 tàu chở dầu liên quan đến Nga và lệnh đưa tập đoàn dầu khí quốc doanh khổng lồ Surgutneftegaz của Nga vào danh sách đen. Về phần mình, ông Trump đã ám chỉ rằng Mỹ có thể hoãn các lệnh trừng phạt mới, viện dẫn cơ hội tiến triển trong các cuộc đàm phán.
"Các doanh nhân Nga đã học được cách sống sót dưới lệnh trừng phạt. Ngay cả khi phương Tây nới lỏng trừng phạt, họ vẫn sẽ có những cách khác để trừng phạt. Các lệnh trừng phạt không phải là biện pháp tạm thời hay cụ thể, mà là cơ chế gây áp lực có hệ thống và chiến lược lên đất nước này", ông Putin nói với các nhà tài phiệt Nga vào tháng 3.
Dữ liệu ngân sách mới nhất của Nga cho thấy chiến lược trao tiền thưởng và mức lương ngày càng cao cho tân binh của Nga đang phát huy hiệu quả. Theo Jack Watling, nhà phân tích tại Viện Royal United Services, một tổ chức nghiên cứu an ninh có trụ sở tại London, số lượng binh sĩ mới đã vượt mục tiêu tuyển quân của Điện Kremlin trong các tháng của năm 2025.
Trên tiền tuyến ở Ukraine, các cuộc tấn công của Nga đã tăng tốc trong tháng này sau những bước tiến chậm chạp vào đầu năm nay. Đặc biệt, trong những tuần gần đây, quân đội Nga đã đột phá qua các tuyến phòng thủ ở phía đông thành phố Pokrovsk, một thành trì quan trọng của Ukraine ở khu vực Donbass phía đông.
Các nhà phân tích cho rằng những bước tiến gần đây của Nga trên chiến trường, dù khiêm tốn, có thể khiến Moscow giảm bớt động lực để thực hiện bất kỳ sự thỏa hiệp nào cho đến khi kết thúc chiến dịch tấn công dự kiến vào mùa hè.
Trong một báo cáo tuần này, nhà phân tích Watling cho rằng các cuộc tấn công đang diễn ra của Nga nhằm chứng minh với các đồng minh của Ukraine rằng Kiev khó có thể giành chiến thắng trong cuộc chiến này, buộc Ukraine phải đàm phán hòa bình với những điều kiện mà Kiev có thể khó chấp nhận.
