Một phiên làm việc của quốc hội Ukraine (Ảnh minh họa: Reuters).
Truyền thông Ukraine dẫn các nguồn tin trong chính phủ và quốc hội, cũng như từ các cơ quan EU, cho biết, thông qua các kênh ngoại giao, châu Âu được cho đã cảnh báo nếu Quốc hội Ukraine không hoàn toàn bãi bỏ các điều khoản của luật số 12414, thì hỗ trợ tài chính cho Kiev sẽ bị đình chỉ.
Luật 12414 được Quốc hội Ukraine thông qua vào ngày 22/7 đã tước bỏ quy chế độc lập của Cục Chống Tham nhũng Quốc gia (NABU) và Văn phòng Công tố viên Chống Tham nhũng Chuyên biệt (SAPO).
Luật này trao quyền cho Tổng công tố, nhân vật do tổng thống bổ nhiệm, được giám sát điều tra, tiếp cận hồ sơ vụ án và thậm chí có thể đóng vụ án theo đề nghị từ phía bào chữa. Phía chỉ trích cảnh báo luật này làm ảnh hưởng tính độc lập của các cơ quan chống tham nhũng và có thể dẫn tới nguy cơ can thiệp chính trị.
Trước áp lực lớn của dư luận và hàng nghìn người xuống đường biểu tình phản đối luật 12414, Tổng thống Volodymyr Zelensky chiều 24/7 đã phê chuẩn văn bản dự thảo luật mới nhằm đảm bảo tính độc lập của NABU và SAPO. Ông cho biết dự luật này sẽ củng cố cả 2 cơ quan trong hệ thống chống tham nhũng. Dự luật sẽ cần Quốc hội Ukraine thông qua.
Theo nguồn tin, giới chức EU đang chuẩn bị cho kịch bản vào ngày 31/7, khi Quốc hội Ukraine (Verkhovna Rada) tiến hành bỏ phiếu, các nghị sĩ có thể không thông qua bất kỳ đạo luật nào khôi phục đầy đủ tính độc lập của 2 cơ quan nói trên hoặc chỉ thông qua các dự luật với sửa đổi mang tính hình thức.
Theo Ekonomichna Pravda, “vào ngày 24/7, đại diện EU đã thông báo cho Ukraine qua kênh ngoại giao rằng họ sẽ tạm dừng toàn bộ viện trợ tài chính cho Ukraine (nếu kịch bản trên xảy ra)". Một nguồn tin cho biết: “Tất cả đều bị sẽ hoãn lại cho đến khi tình hình được khắc phục".
Một quan chức EU tham gia quá trình liên lạc xác nhận với European Pravda rằng Brussels thực sự đã đưa ra cảnh báo với Kiev, đồng thời làm rõ phạm vi đóng băng viện trợ.
“Đúng, EU đã cảnh báo Kiev. Nếu đạo luật không được thông qua, các khoản vay được tài trợ từ nguồn thu từ tài sản Nga bị phong tỏa trong khuôn khổ chương trình ERA sẽ bị dừng, chúng tôi sẽ đơn giản là không giải ngân nữa. Viện trợ từ Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu (EBRD) và Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB) cũng sẽ bị đình chỉ”, vị quan chức cho biết với điều kiện giấu tên.
Cùng lúc đó, các nguồn tin của European Pravda cho biết chương trình “Cơ chế Ukraine” (Ukraine Facility), vốn cung cấp hỗ trợ tài chính vĩ mô gắn với các cải cách, hiện chưa nằm trong diện bị đóng băng.
EU gần đây đã phê duyệt khoản giải ngân thứ 4 trong khuôn khổ chương trình này, dù với mức thấp hơn. Trong tháng 8, Ukraine dự kiến sẽ nhận được 3,05 tỷ euro thay vì 4,5 tỷ như kỳ vọng do tiến độ cải cách chậm trễ. Khoản giải ngân này được cho là sẽ không bị cắt thêm, nhưng nếu tiếp tục chậm trễ cải cách như quy định trong điều kiện của chương trình, các khoản hỗ trợ tiếp sau có thể bị giảm.
Theo nguồn tin, Brussels dường như cho rằng Ukraine cần hiểu rõ hậu quả nếu Kiev không đảo ngược động thái mà châu Âu cho rằng là "bước thụt lùi trong cải cách chống tham nhũng đã diễn ra hồi tuần trước".
