4 mục tiêu chiến lược của Israel trong chiến dịch quân sự mới tại Gaza

Cuộc xung đột tại Dải Gaza tiếp tục là tâm điểm chú ý của cộng đồng quốc tế khi Israel triển khai chiến dịch quân sự mới “Gideon’s Chariots” (Những cỗ xe ngựa của Gideon), với mục tiêu chiếm 75% lãnh thổ Gaza trong vòng hai tháng tới.

Chiến dịch không chỉ đánh dấu sự leo thang quân sự mà còn thể hiện những tính toán chiến lược sâu xa của Israel trong bối cảnh chính trị khu vực và quốc tế đang thay đổi.

Bối cảnh lịch sử và tình hình hiện tại

Cuộc xung đột Israel - Palestine, đặc biệt tại Gaza, đã kéo dài hàng thập niên, bắt nguồn từ những mâu thuẫn về lãnh thổ, quyền tự quyết và an ninh. Gaza, một dải đất hẹp với dân số 2,3 triệu người, đã chịu sự phong tỏa của Israel và Ai Cập kể từ 2007, khi Hamas lên nắm quyền.

Sự kiện ngày 7/10/2023, khi Hamas tấn công miền nam Israel, giết chết 1.200 người và bắt cóc 251 con tin, đã châm ngòi cho cuộc chiến tranh khốc liệt. Kể từ đó, theo số liệu từ Bộ Y tế Gaza, hơn 52.000 người Palestine đã thiệt mạng, phần lớn là dân thường và gần như toàn bộ dân số Gaza bị mất nhà cửa hoặc phải di tản.

Sau lệnh ngừng bắn kéo dài hai tháng (từ cuối tháng 1 đến giữa tháng 3), Israel đã nối lại chiến dịch quân sự ngày 18/3, với lý do Hamas từ chối gia hạn thỏa thuận ngừng bắn. Kể từ đó, Israel đã kiểm soát 70% lãnh thổ Gaza thông qua các “vùng đệm” và “khu vực sơ tán” được thiết lập, đồng thời áp đặt phong tỏa hoàn toàn, ngăn chặn mọi nguồn cung cấp thực phẩm, thuốc men và nhiên liệu vào Gaza.

Chiến dịch mới, bắt đầu từ ngày 16/5, đánh dấu bước ngoặt quan trọng khi Israel tuyên bố ý định chiếm giữ 75% Gaza, di dời dân thường vào ba khu vực được chỉ định ở phía nam và thiết lập quyền kiểm soát quân sự lâu dài.

Mục tiêu chiến lược của Israel

Chiến dịch “Gideon’s Chariots” được Thủ tướng Benjamin Netanyahu mô tả là cuộc tấn công mạnh mẽ nhằm đạt được hai mục tiêu chính: Phá hủy hoàn toàn khả năng quân sự của Hamas, đồng thời giải cứu các con tin còn lại (ước tính 59 người, trong đó 24 người được cho là còn sống). Tuy nhiên, các động thái gần đây cho thấy Israel có những toan tính chiến lược sâu xa hơn, vượt ra ngoài các mục tiêu công khai.

Thứ nhất, kiểm soát lãnh thổ và an ninh. Israel dự định chiếm 75% Gaza, bao gồm cả việc mở rộng các khu vực an ninh dọc theo biên giới Gaza và các hành lang chiến lược “Philadelphi Corridor” (giáp Ai Cập), “Morag Axis” (giữa Rafah và Khan Younis). Việc kiểm soát các khu vực này không chỉ nhằm ngăn chặn Hamas tái cấu trúc mà còn để đảm bảo an ninh lâu dài cho các cộng đồng Israel gần biên giới Gaza.

Bộ trưởng Quốc phòng Israel Israel Katz tuyên bố các khu vực này sẽ được “sáp nhập vào các vùng an ninh của Israel”, làm dấy lên lo ngại về ý định sáp nhập lâu dài, thậm chí tái chiếm Gaza, điều mà Israel đã từ bỏ từ 2005 sau 38 năm chiếm đóng.

Thứ hai, gây áp lực lên Hamas và đàm phán giải cứu con tin. Israel cho rằng việc chiếm giữ lãnh thổ và áp đặt phong tỏa nghiêm ngặt là cách để gây áp lực buộc Hamas phải nhượng bộ trong các cuộc đàm phán con tin. Thủ tướng Netanyahu đã nhấn mạnh rằng chiến dịch sẽ “tăng cường áp lực từng bước” để đảm bảo Hamas thả các con tin còn lại.

Tuy nhiên, các nhà phê bình, bao gồm cả Diễn đàn gia đình các con tin và người mất tích, cho rằng chiến dịch này có nguy cơ làm gia tăng nguy hiểm cho các con tin, đặc biệt khi các cuộc không kích và hoạt động mặt đất của Israel đã gây ra cái chết của một số con tin trong quá khứ.

Thứ ba, thay đổi cán cân quyền lực tại Gaza. Một mục tiêu khác của Israel là thay đổi cấu trúc quyền lực tại Gaza. Từ lâu, Israel đã so sánh Hamas với Nhà nước Hồi giáo khủng bố IS và cam kết xóa bỏ tổ chức này. Tuy nhiên, như Seth Frantzman từ tổ chức Bảo vệ các nền dân chủ nhận định, việc loại bỏ hoàn toàn Hamas đòi hỏi một “chiến lược dài hạn” và sự phối hợp quốc tế để thay thế Hamas bằng một chính quyền mới tại Gaza.

Israel dường như đang tìm cách thiết lập một hệ thống quản trị quân sự tại các khu vực chiếm đóng, đồng thời kiểm soát việc phân phối viện trợ nhân đạo để ngăn Hamas tận dụng các nguồn lực này.

Thứ tư, tái định hình quan hệ quốc tế. Chiến dịch này cũng phản ánh sự thay đổi trong chính sách đối ngoại của Israel, đặc biệt trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Trump tái đắc cử. Không giống chính quyền Joe Biden, vốn từng gây áp lực để Israel cho phép viện trợ nhân đạo và hạn chế thương vong dân thường, chính quyền ông Trump dường như ủng hộ mạnh mẽ các hành động quân sự của Israel, bao gồm cả việc cung cấp bom hạng nặng mà ông Biden từng tạm dừng.

Ngoài ra, ông Trump đề xuất kế hoạch “di cư tự nguyện” cho người dân Gaza, một ý tưởng gây tranh cãi và bị các tổ chức nhân quyền coi là vi phạm luật quốc tế. Israel dường như đang tận dụng sự hậu thuẫn này để thúc đẩy các mục tiêu chiến lược của mình.

Chiến lược quân sự và nhân đạo

Chiến dịch Gideon’s Chariots được thiết kế để chuyển từ các cuộc đột kích sang chiếm giữ và duy trì lãnh thổ lâu dài. Theo Washington Post, kế hoạch này không yêu cầu chiếm đóng toàn bộ Gaza ngay lập tức, mà sẽ tiến hành từng bước, tập trung vào các khu vực chiến lược như phía bắc và nam Gaza. Israel dự kiến sẽ huy động hàng chục ngàn quân dự bị, đồng thời sử dụng các cuộc không kích mạnh mẽ để phá hủy cơ sở hạ tầng của Hamas, bao gồm hệ thống đường hầm.

Một yếu tố quan trọng trong chiến lược này là việc di dời dân thường Palestine vào ba khu vực được chỉ định ở phía nam Gaza, được Israel gọi là “khu vực nhân đạo” hoặc “khu vực vô trùng”. Những khu vực này, chủ yếu nằm ở Rafah, sẽ được kiểm soát chặt chẽ bởi quân đội Israel, với viện trợ nhân đạo được phân phối thông qua các công ty tư nhân thay vì các tổ chức quốc tế Liên hợp quốc. Tuy nhiên, các tổ chức nhân đạo, gồm Liên hợp quốc và Hội Chữ thập đỏ, đã từ chối tham gia kế hoạch này, cho rằng nó vi phạm các nguyên tắc nhân đạo cơ bản như tính trung lập và độc lập.

Việc Israel áp đặt phong tỏa hoàn toàn từ ngày 2/3 đã khiến tình hình nhân đạo tại Gaza trở nên tồi tệ hơn bao giờ hết. Theo Liên hợp quốc, 90% dân số Gaza đã bị di tản và nguy cơ nạn đói đang hiện hữu. Mặc dù Israel đã cho phép một lượng viện trợ hạn chế vào Gaza từ tuần trước, các tổ chức nhân đạo cảnh báo rằng lượng viện trợ này không đủ để đáp ứng nhu cầu cơ bản của dân chúng.

Kế hoạch kiểm soát phân phối viện trợ của Israel nhằm ngăn chặn Hamas tiếp cận các nguồn lực nhưng nó cũng gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho dân thường. Theo PBS News, việc Israel đề xuất chỉ cung cấp lượng calo tối thiểu cần thiết cho sự sống còn của dân chúng đã bị chỉ trích là “chiến tranh tâm lý” và là hình thức “trừng phạt tập thể”. Các tổ chức nhân quyền đã lên tiếng chỉ trích, cáo buộc Israel “sử dụng nạn đói như một phương thức chiến tranh”.

Phản ứng quốc tế và nội bộ Israel

Chiến dịch của Israel đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế. Các nước Anh, Pháp và Canada đã công khai chỉ trích việc mở rộng hoạt động quân sự và phong tỏa viện trợ. Tổng Thư ký Liên hợp quốc cảnh báo chiến dịch này sẽ dẫn đến “vô số cái chết của dân thường”, làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo. EU kêu gọi Israel kiềm chế để tránh thêm thương vong cho người dân Palestine.

Tại Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ), Nam Phi đã đệ đơn kiện Israel với cáo buộc phạm tội diệt chủng tại Gaza. ICJ đã ban hành 3 biện pháp tạm thời yêu cầu Israel cho phép viện trợ nhân đạo và ngăn chặn các hành vi có thể dẫn đến diệt chủng, nhưng Israel bị cáo buộc không tuân thủ các yêu cầu này. Ngoài ra, các tổ chức nhân quyền như UNRWA và Hội Chữ thập đỏ đã lên tiếng phản đối kế hoạch di dời dân chúng và kiểm soát viện trợ của Israel, coi đây là hành động vi phạm luật nhân đạo quốc tế.

Ở trong nước, kế hoạch này đã gây ra những tranh cãi gay gắt. Phe đối lập, bao gồm cả cựu Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant, cảnh báo rằng việc tái chiếm Gaza có thể khiến Israel rơi vào cuộc chiến tranh du kích kéo dài, làm suy yếu nền kinh tế và quân đội. Diễn đàn Gia đình các Con tin và Người mất tích cho rằng chiến dịch này đang “hy sinh” các con tin để phục vụ các mục tiêu chính trị của ông Netanyahu, đặc biệt nhằm duy trì liên minh với các đảng cực hữu như đảng của Bezalel Smotrich và Itamar Ben-Gvir, những người công khai ủng hộ việc tái chiếm và sáp nhập Gaza.

Tuy nhiên, một số quan chức quân sự và chính trị gia cánh hữu cho rằng chiến dịch này là cần thiết để đảm bảo an ninh lâu dài cho Israel. Amos Yadlin, cựu lãnh đạo tình báo quân sự Israel, đã nhận định rằng việc kiểm soát lãnh thổ và phân phối viện trợ một cách cẩn thận sẽ giúp Israel ngăn chặn Hamas tái vũ trang.

Hệ quả và thách thức

Việc di dời hàng triệu người dân Gaza vào các khu vực chật hẹp ở phía nam, kết hợp với phong tỏa viện trợ, có nguy cơ dẫn đến một thảm họa nhân đạo chưa từng có. Theo UNOCHA, hơn 70% Gaza hiện nằm dưới các lệnh di tản hoặc trong các “vùng đỏ” quân sự, khiến người dân không có nơi an toàn để trú ẩn. Các bệnh viện, bao gồm bệnh viện Indonesia ở Beit Lahiya, đã ngừng hoạt động do bị tấn công hoặc thiếu nhiên liệu, đẩy hệ thống y tế Gaza đến bờ vực sụp đổ.

Việc chiếm giữ và duy trì 75% Gaza đòi hỏi một lực lượng quân sự lớn, ước tính lên đến 60.000 binh sĩ, theo các nguồn tin quân sự. Tuy nhiên, quân đội Israel đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực, đặc biệt là khi nhiều quân dự bị bày tỏ sự hoài nghi về một cuộc chiến kéo dài. Ngoài ra, Hamas vẫn duy trì khả năng kháng cự thông qua hệ thống đường hầm và các cuộc tấn công bất ngờ, khiến Israel có nguy cơ sa lầy trong một cuộc chiến tranh du kích.

Trên bình diện quốc tế, chiến dịch này có thể làm gia tăng sự cô lập của Israel, đặc biệt khi các đồng minh truyền thống như Anh và EU bày tỏ sự phản đối. Trong khi đó, sự ủng hộ của chính quyền ông Trump có thể mang lại lợi thế ngắn hạn, nhưng nó cũng đặt Israel vào thế phụ thuộc vào các chính sách không chắc chắn của Mỹ.

Hồi tháng 2, khi ông Trump tiếp đón Thủ tướng Netanyahu tại Nhà Trắng, cả hai dường như tỏ ra đồng thuận trên nhiều mặt trận. Ông Trump tuyên bố liệt lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn ở Yemen là tổ chức khủng bố, đồng thời chia sẻ lập trường cứng rắn với Tehran; thậm chí còn úp mở về khả năng trục xuất người Palestine khỏi Dải Gaza. Tuy nhiên, gần đây, hai bên bắt đầu có những “lời qua tiếng lại”, xuất hiện những rạn nứt, nhất là chuyến công du Trung Đông vừa qua của ông Trump, đã phớt lờ đồng minh Israel, chỉ thăm UAE, Saudi Arabia và Qatar.

Ở trong nước, Thủ tướng Netanyahu cũng đang đối mặt với áp lực từ cả phe đối lập và công chúng, với các cuộc thăm dò cho thấy hơn 70% người Israel ủng hộ một thỏa thuận ngừng bắn để giải cứu con tin thay vì tiếp tục chiến tranh. Việc ông ưu tiên các mục tiêu của liên minh cực hữu có thể làm suy yếu vị thế chính trị của mình.

Chiến dịch quân sự của Israel nhằm chiếm giữ 75% Gaza là một bước đi táo bạo, phản ánh sự kết hợp giữa các mục tiêu an ninh, chính trị và địa chiến lược. Tuy nhiên, nó cũng đi kèm với những rủi ro to lớn, từ thảm họa nhân đạo đến nguy cơ sa lầy quân sự và sự cô lập quốc tế.

Trong bối cảnh các cuộc đàm phán ngừng bắn liên tục thất bại và áp lực từ cả trong và ngoài nước gia tăng, Israel đứng trước một ngã rẽ quan trọng: tiếp tục chiến dịch với hy vọng đạt được “chiến thắng hoàn toàn” trước Hamas, hay tìm kiếm một giải pháp ngoại giao để chấm dứt xung đột.

Dù lựa chọn nào được đưa ra, tương lai của Gaza và người dân Palestine vẫn là một câu hỏi lớn, đòi hỏi sự phối hợp quốc tế và một tầm nhìn dài hạn để đạt được hòa bình bền vững.