Kashmir: "Ngòi nổ" thổi bùng cuộc đối đầu Ấn Độ - Pakistan

Một thành viên của lực lượng an ninh Ấn Độ đứng gác trên đường cao tốc dẫn đến Pahalgam, Nam Kashmir, sau một vụ tấn công tại làng Marhama, Kashmir vào tháng 4 (Ảnh: Reuters).

Ấn Độ đã không kích 9 mục tiêu mà nước này mô tả là "trại khủng bố" tại Pakistan và khu vực Kashmir do Pakistan kiểm soát vào rạng sáng 7/5.

Pakistan đã bắt đầu có động thái đáp trả, khiến căng thẳng giữa hai cường quốc hạt nhân leo thang nghiêm trọng.

Căng thẳng giữa hai nước leo thang gần đây sau khi Ấn Độ đổ lỗi cho Pakistan về vụ tấn công hồi tháng trước vào vùng Jammu và Kashmir khiến 26 khách du lịch, gồm 25 công dân Ấn Độ và một công dân Nepal, thiệt mạng.

Pakistan phủ nhận có liên quan tới vụ việc và nói rằng nước này có thông tin tình báo Ấn Độ đang có kế hoạch tấn công họ.

Khu vực Kashmir thuộc dãy Himalaya có đa số người Hồi giáo được cả Ấn Độ và Pakistan tuyên bố chủ quyền và là nơi diễn ra nhiều cuộc chiến tranh, nổi loạn và bế tắc ngoại giao.

Phân chia

Ấn Độ với đa số dân theo đạo Hindu trong khi Pakistan với đa số dân theo đạo Hồi được thành lập vào tháng 8/1947 sau khi Anh nhượng lại quyền kiểm soát thuộc địa đối với tiểu lục địa này. 

Tuy nhiên, cả Ấn Độ và Pakistan đều muốn giành quyền kiểm soát vùng Kashmir nằm trên dãy Himalaya.

Vào thời điểm đó, Kashmir được cho là sẽ trở thành một phần của Pakistan, giống như các khu vực có đa số người Hồi giáo khác.

Những người cai trị vùng đất này theo đạo Hindu muốn Kashmir vẫn độc lập, nhưng khi phải đối mặt với cuộc tấn công của những người Hồi giáo từ Pakistan, họ đã gia nhập Ấn Độ vào tháng 10/1947 để đổi lấy sự giúp đỡ chống lại các cuộc tấn công.

Ấn Độ tuyên bố chủ quyền đối với Kashmir vì người cai trị vùng đất theo đạo Hindu này quyết định sáp nhập vào Ấn Độ, trong khi Pakistan nói rằng họ có quyền kiểm soát Kashmir do người Hồi giáo chiếm đa số và phần lớn ủng hộ Pakistan.

Vị trí vùng Kashmir (Ảnh: DW).

Địa lý và dân số

Giao tranh diễn ra trong nhiều tháng, cho đến khi Liên hợp quốc can thiệp để thiết lập ranh giới ngừng bắn vào năm 1949, khiến cả Ấn Độ và Pakistan đều kiểm soát một phần lãnh thổ Kashmir. Tuy nhiên, cả hai cho đến nay vẫn tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ khu vực.

Kashmir cuối cùng đã bị chia cắt thành: Ấn Độ, với đa số người theo đạo Hindu, kiểm soát thung lũng Kashmir, Jammu và Ladakh; Pakistan, với đa số người theo đạo Hồi, kiểm soát Azad Kashmir (hay "Kashmir tự do") và các khu vực phía Bắc. Trong khi đó, Trung Quốc kiểm soát Aksai Chin.

Kashmir do Ấn Độ quản lý có dân số khoảng 7 triệu người, trong đó gần 70% là người Hồi giáo.

Điều 370

Một điều khoản của Hiến pháp Ấn Độ, Điều 370, quy định về quyền tự chủ một phần cho vùng Jammu và Kashmir. Điều khoản này do Sheikh Abdullah, thủ hiến của bang khi đó, soạn thảo vào năm 1947 và được thủ tướng đầu tiên của Ấn Độ, Jawaharlal Nehru, chấp thuận.

Mặc dù được coi là tạm thời, nhưng Điều 370 đã được đưa vào Hiến pháp Ấn Độ năm 1949 bởi hội đồng lập hiến.

Chiến tranh và xung đột

Ấn Độ và Pakistan đã nổ ra 3 cuộc chiến kể từ khi giành độc lập, trong đó có 2 cuộc chiến về Kashmir vào năm 1947 và 1965.

Cuộc chiến thứ ba vào năm 1971 đã dẫn đến việc thành lập Bangladesh.

Năm 1999, hai nước lại đụng độ ở khu vực Kargil.

Một đường ranh giới ngừng bắn do Liên hợp quốc làm trung gian, Đường ranh giới kiểm soát, đang chia cắt khu vực này.

Nổi dậy

Nhiều người Hồi giáo ở vùng Kashmir do Ấn Độ kiểm soát từ lâu đã phẫn nộ với những gì họ coi là sự cai trị hà khắc của Ấn Độ.

Năm 1989, một cuộc nổi loạn của những người Hồi giáo đòi ly khai ở Kashmir đã nổ ra. Ấn Độ đã đổ quân vào khu vực này và hàng chục nghìn người bị cho là đã thiệt mạng.

Ấn Độ cáo buộc Pakistan cung cấp vũ khí và huấn luyện cho các tay súng, trong khi Islamabad phủ nhận cáo buộc, đồng thời cho biết họ chỉ hỗ trợ về mặt tinh thần và ngoại giao.

Hủy bỏ quy chế đặc biệt

Vào tháng 8/2019, chính phủ của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã hủy bỏ quy chế bán tự trị của vùng Kashmir trong một động thái mà họ cho là sẽ giúp khu vực này hòa nhập tốt hơn với phần còn lại của đất nước.

Theo đó, bang này đã được tổ chức lại thành hai vùng lãnh thổ liên bang do chính phủ liên bang quản lý, gồm Jammu - Kashmir, và Ladakh. Pakistan phản đối mạnh mẽ, hạ cấp quan hệ ngoại giao với Ấn Độ.

Thủ tướng Modi cho biết quyết định năm 2019 của ông đã mang lại sự bình thường cho vùng Kashmir sau nhiều thập niên đổ máu.

Theo các quan chức Ấn Độ, tình trạng bạo lực đã giảm bớt trong những năm gần đây, với ít vụ tấn công quy mô lớn hơn và lượng khách du lịch tăng lên. Tuy nhiên, vẫn có báo cáo về các vụ sát hại có chủ đích nhằm vào dân thường và lực lượng an ninh.

Bầu cử năm 2024

Vào năm 2024, Jammu và Kashmir đã tổ chức cuộc bầu cử địa phương đầu tiên kể từ khi quyền bán tự trị bị hủy bỏ vào năm 2019.

Một số nhà lập pháp mới đắc cử đã kêu gọi khôi phục một phần Điều 370 trong Hiến pháp. Các đảng phái chủ chốt trong khu vực đã tẩy chay hoặc chỉ trích cuộc bỏ phiếu, nói rằng những người chiến thắng sẽ không có được bất kỳ quyền lực chính trị thực sự nào.